Bài giảng Ngữ Văn Lớp 12 - Tiết 1+2: Khái quát văn học Việt Nam từ cách mạng tháng tám năm 1945 đến hết thế kỉ XX - Năm học 2022-2023 - Nguyễn Văn Hùng

 KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM  TỪ CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945 ĐẾN HẾT THẾ KỈ XX  
Thạc sĩ Nguyễn Văn Hùng 
Trường THPT Hồng Đức 
Năm học: 2022 - 2023 
Tiết 1 + 2 
Làng (Kim Lân) 
Thuộc chặng đường từ năm 1945 đến 1954 
Đoàn thuyền đánh cá ( Trời mỗi ngày lại sáng - Huy Cận) 
Thuộc chặng đường từ năm 19 6 5 đến 19 75 
Chiếc lược n gà 
(Nguyễn Quang Sáng) 
Thuộc chặng đường từ năm 19 5 5 đến 19 6 4 
KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM 
TỪ CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945 ĐẾN HẾT THẾ KỈ XX 
HOẠT ĐỘNG I : KHỞI ĐỘNG: Nối các cột để có đáp án đúng 
 KHÁI QUÁT VHVN TỪ CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1975 
1. Vài nét về hoàn cảnh lịch sử, xã hội, văn hoá (SGK) 
Lưu ý: nhà văn kiểu mới: nhà văn - chiến sĩ 
Chính phủ nước Việt Nam dân chủ Cộng hoà, ngày 3/11/1946. 
Một vài hình ảnh về hoàn cảnh lịch sử, xã hội, văn hóa ở thời kì này 
Phong trào chống Phát xít 
Phong trào bình dân học vụ 
 I. KHÁI QUÁT VHVN TỪ CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1975 
 2. Quá trình phát triển và những thành tựu chủ yếu 
 a ) C hặng đường từ năm 1945 đến năm 1954: V ăn học thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp 
* Lịch sử: 
- Đất nước vừa giành độc lập. 
 Tiến hành cuộc kháng chiến chống Pháp. 
* Văn học: 
- Ca ngợi, tự hào, tin tưởng vào Tổ quốc, quần chúng cách mạng ... 
- Phản ánh cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 
 - Nhiều thể loại: 
+ Văn xuôi: truyện ngắn, kí ... 
+ Thơ đạt nhhiều thành tựu xuất sắc 
+ Kịch 
+ Lí luận văn học 
Đất nước đứng lê n - Nguyên Ngọc 
Làng - Kim Lân 
Tây Tiến - Quang Dũng 
Đồng chí - Chính Hữu 
Thơ ca kháng chiến của Hồ Chí Minh ... 
Từ 1945 đến 1954 
Chặng đường 
Chủ đề chính 
Thành tựu 
Tác giả tiêu biểu 
BẢNG HỆ THỐNG VĂN HỌC GIAI ĐOẠN 1945 - 1954 
(HS dựa vào SGK tự hoàn thiện) 
Tình sông núi - Mai Ninh 
Ngọc Quốc Kỳ - Xuân Diệu 
e 
Ngằm tháng Giêng 
 I. KHÁI QUÁT VHVN TỪ CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1975 
 2. Quá trình phát triển và những thành tựu chủ yếu 
 b) Chặng đường từ năm 1955 đến năm 1964: văn học trong những năm xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu tranh thống nhất đất nước ở miền Nam. 
* Lịch sử: 
- Xây dựng CNXH ở miền Bắc. 
- Đấu tranh thống nhất đất nước. 
* Văn học: 
- Ngợi ca công cuộc xây dựng CNXH. 
- Nỗi đau chia cắt và ý chí thống nhất đất nước 
- Văn xuôi: n hiều thể loại, mở rộng đề tài 
- Thơ: đạt nhhiều thành tựu xuất sắc, phát triển mạnh mẽ 
- Kịch nói 
Vợ nhặt - Kim Lân 
Người lái đò Sông Đà - Nguyễn Tuân 
... 
Gió lộng - Tố Hữu 
Bài thơ Hắc Hải - Nguyễn Đình Thi ... 
Một số vở kịch của Học Phi, Nguyễn Vũ... 
Từ 1955 đến 1964 
Chặng đường 
Chủ đề chính 
Thành tựu 
Tác giả tiêu biểu 
BẢNG HỆ THỐNG VĂN HỌC GIAI ĐOẠN 1955 - 1964 
 (HS dựa vào SGK tự hoàn thiện) 
- Đề tài kháng chiến chống Pháp ( Sống mãi với thủ đô, Cao điểm cuối cùng, Tr ư ớc giờ nổ súng ) 
Đề tài hiện thực đời sống trước cách mạng tháng Tám ( Vợ nhặt, Mười năm, Vỡ bờ ) 
Đề tài công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội gắn với sự đổi đời của cn người ( Người lái đò S ông Đà, Mùa lạc, Cái sân gạch ) 
 I. KHÁI QUÁT VHVN TỪ CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1975 
 2. Quá trình phát triển và những thành tựu chủ yếu 
 c) Chặng đường t ừ năm 1965 đến năm 1975: V ăn học thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước 
* Lịch sử 
- Ngày 0 5 / 8 / 1964 : dân quân miền Bắc bắn rơi máy bay của Mỹ -> Sự nổi dậy của Điện Biên Phủ trên không - H N - chiến dịch HCM. 
- Thời kì k háng chiến chống Mĩ ác liệt. 
* Văn học 
Ngợi ca chủ nghĩa yêu nước và anh hùng cách mạng 
Văn xuôi, thơ ca, kịch ... đều phát triển mạnh mẽ, đạt nhiều thành tựu 
Từ 1965 đến 1975 
Chặng đường 
Chủ đề chính 
Thành tựu 
Tác giả tiêu biểu 
BẢNG HỆ THỐNG VĂN HỌC GIAI ĐOẠN 1965 – 1975 
 (HS dựa vào SGK tự hoàn thiện) 
- Văn xuôi: Những tác phẩm truyện, kí ra đời ngay trên tiền tuyến đầy máu lửa đã phản ánh nhanh nhạy và kịp thời cuộc chiến đấu của nhân dân miền Nam anh dũng ( Người mẹ cầm súng, Rừng xà nu, Hòn đất ) 
Văn học vùng địch tạm chiếm : vì nhiều lí do không đạt được nhiều thành tựu lớn nếu đánh giá cả mặt tư tưởng và nghệ thuật. 
I. KHÁI QUÁT VHVN TỪ CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1975 
2. Quá trình phát triển và những thành tựu chủ yếu 
* Đánh giá chung 
- Thực hiện xuất sắc nhiệm vụ lịch sử giao phó, thể hiện hình ảnh con người V iệt Nam trong chiến đấu và lao động. 
- Tiếp nối và phát huy những truyền thống tư tưởng lớn của dân tộc: truyền thống yêu nước, truyền thống nhân đạo và chủ nghĩa anh hùng. 
- Những thành tựu nghệ thuật lớn về thể loại, về khuynh hướng thẩm mĩ, về đội ngũ sáng tác, đặc biệt là sự xuất hiện những tác phẩm lớn mang tầm thời đại. 
- Tuy vậy, văn học thời kì này vẫn có những hạn chế nhất định: giản đơn, phiến diện, công thức 
I. KHÁI QUÁT VHVN TỪ CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1975 
3. Những đặc điểm cơ bản của VHVN từ năm 1945 đến năm 1975 
a ) Nền văn học chủ yếu vận động theo hướng cách mạng hóa, gắn bó sâu sắc với vận mệnh chung của đất nước 
b ) N ền văn học hướng về đại chúng 
c ) N ền văn học chủ yếu mang khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn 
? Biểu hiện của nền văn học vận động theo hướng CM hóa ? 
* Nền văn học chủ yếu vận động theo hướng cách mạng hóa, gắn bó sâu sắc với vận mệnh chung của đất nước 
- Khuynh hướng, tư tưởng chủ đạo: tư tưởng cách mạng, văn học là thứ vũ khí phục vụ sự nghiệp cách mạng, nhà văn là người chiến sĩ 
- Đề tài: Tổ q uốc với hai vấn đề trọng đại: đấu tranh bảo vệ, thống nhất đất nước và xây dựng chủ nghĩa xã hội 
- Nhân vật trung tâm: người chiến sĩ, dân quân, du kích, TNXP; người lao động mới có sự hòa hợp giữa cái riêng và cái chung, cá nhân và tập thể. 
 Văn học là tấm gương phản chiếu những vấn đề trọng đại của lịch sử dân tộc 
? Đại chúng có vai trò như thế nào trong nền văn học giai đoạn 1945 - 1975? 
* Nền văn học hướng về đại chúng 
 - Đại chúng: vừa là đối tượng phản ánh, vừa là đối tượng phản ánh của văn học. Cái nhìn mới của người sáng tác về nhân dân. Đất Nước là của nhân dân. 
 - Nội dung: quan tâm nhân dân; phản ánh nỗi bất hạnh cuộc đời cũ, niềm vui cuộc đời mới, khả năng cách mạng... 
- Hình thức: ngắn gọn, ngôn ngữ bình dị. .. 
 * Nền văn học chủ yếu mang khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn 
- Khuynh hướng sử thi: 
+ Đề tài: cộng đồng 
+ Nhân vật chính: tiêu biểu. 
+ Lời văn : ngợi ca. 
- Cảm hứng lãng mạn 
- Biểu hiện: 
+ Ngợi ca cuộc sống mới, con người mới, hướng về cái đẹp 
+ Ca ngợi chủ nghĩa anh hùng CM và tin tưởng vào tương lai tươi sáng của dân tộc. 
- Khuynh hướng sử thi kết hợp với cảm hứng lãng mạn : 
? Khuynh hướng sử thi được biểu hiện như thế nào ở đề tài trong tác phẩm văn học từ 1945 đến năm 1975? 
Chứng minh? 
 II. VÀI NÉT KHÁI QUÁT VHVN TỪ NĂM 1975 ĐẾN HẾT TK XX 
1. Hoàn cảnh lịch sử, xã hội, văn hoá (SGK) 
- 1975 - 1985: nước nhà hoàn toàn độc lập, thống nhất ta nhưng gặp phải những khó khăn thử thách mới. 
- Từ 1986: Đảng đề xướng và lãnh đạo công cuộc đổi mới toàn diện. 
+ Kinh tế: Chuyển sang kinh tế thị trường . 
+ Văn hoá: Tiếp xúc rộng rãi với nhiều nước trên thế giới . 
? Hãy tóm tắt những nét chính về tình hình lịch sử, xã hội, văn hoá thời kì văn học này? 
 II. VÀI NÉT KHÁI QUÁT VHVN TỪ NĂM 1975 ĐẾN HẾT TK XX 
? Tìm hiểu một số tác phẩm tiêu biểu trong thời kì này để làm rõ sự chuyển biến của văn học: từ cái ta sang cái tôi ? 
2 . Những chuyển biến và một số thành tựu ban đầu 
- Những chuyển biến ban đầu : Hai cuộc kháng chiến kết thúc, văn học của caí ta cộng đồng bắt đầu chuyển hướng về với cái tôi muôn thuở . 
- Thành tựu cơ bản nhất của văn học thời kì này chính là ý thức về sự đổi mới , sáng tạo trong bối cảnh mới của đời sống. 
- Các tác phẩm, tác giả tiêu biểu : (SGK + HS tự tìm hiểu thêm) 
 II I . KẾT LUẬN 
- VHVN từ Cách mạng tháng Tám năm 1945đến năm 1975 hình thành và phát triển trong một hoàn cảnh đặc biệt, trải qua 3 chặng, mỗi chặng có những thành tựu riêng, có 3 đăc điểm cơ bản... 
- Từ sau 1975, nhất là từ năm 1986, VHVN bước vào thời kì đổi mới, vận động theo hướng dân chủ hoá, mang tính nhân bản, nhân văn sâu sắc; có tính chất hướng nội, quan tâm đến số phận cá nhân trong hoàn cảnh phức tạp của cuộc sống đời thường, có nhiều tìm tòi đổi mới về nghệ thuật. 
HOẠT ĐỘNG 3: LUYỆN TẬP 
HS thảo luận trong nhóm, hoặc làm việc với các bạn trên zalo, facebook để hoàn thiện bảng so sánh như sau: Đổi mới trong quan niệm về con người trong văn học Việt Nam trước và sau năm 1975 ? 
HOẠT ĐỘNG 4: VẬN DỤNG 
Phân tích cảm hứng lãng mạn và khuynh khướng sử thi trong bài thơ, đoạn thơ anh/ chị đã học hoặc đã đọc. 
HOẠT ĐỘNG 5: TÌM TÒI MỞ RỘNG 
Tìm đọc một số tác phẩm văn học thuộc các chặng đường văn học trên