Giáo án Ngữ văn 12 - Tuần 21: Vợ nhặt

Tiêt 56, 57, 58
Ngày soạn: 
Lớp 
12A6
12A7
Sĩ số
Ngày dạy
Vî nhÆt (Kim L©n)
A. Môc tiªu bµi häc.
1. Kiến thức: 
	- NB: Đọc- hiểu khái quát vài nét về tác giả- tác phẩm
	- TH: Nắm được NT đặt nhan đề, tạo tình huống và bức tranh thảm đạm của dân tộc trong nạn đói 1945.
	- VD: đọc hiểu truyện ngắn 1945 - 1975
2. Kỹ năng: 
- KNCM: Rèn kỹ năng đọc- hiểu truyện ngắn
- KNS: 
+ Tự nhận thức về tấm lòng đồng cảm, trân trọng trước số phận con người của nhà văn, qua đó xác định các giá trị trong cuộc sống mà con người cần hướng tới
+ Tư duy sáng tạo: Phân tích, bình luận về cá tính nhân vật, về nghệ thuật tả cảnh,tả tình, cách kể chuyên tự nhiên, cách xây dựng nhân vật trong tác phẩm
Hình thành các năng lực sau:
+ Năng lực thu thập thông tin
+ Năng lực trình bày suy nghĩ
+ Năng lực giải quyết vấn đề
+ Năng lực thưởng thức văn học/cảm thụ thẩm mỹ
3. Thái độ: Có thái độ thông cảm, sẽ chia trước cảnh ngộ đau thương của con người, trân trọng những khát vọng sống chân chính của con người.
B. Ph­¬ng tiÖn thùc hiÖn: SGK, SGV, giáo án
C. C¸ch thøc tiÕn hµnh: Gîi t×m, ph©n tÝch, so s¸nh, tæng hîp
D. TiÕn tr×nh d¹y häc
1. æn ®Þnh lớp
2. KiÓm tra bµi cò: KT trong giờ học 
3. Bµi míi 
HĐ khởi động: N¹n ®ãi n¨m 1945 ®· lµm xóc ®éng biÕt bao v¨n nghÖ sÜ Tè H÷u ®· cã bµi §ãi! §ãi!, Nguyªn Hång cã §Þa ngôc, NguyÔn §×nh Thi cã Vî bêm, T« Hoµi cã M­êi n¨m, Kim L©n ®ãng gãp vµo ®Ò tµi trªn mét truyÖn ng¾n xuÊt s¾c - Vî nhÆt. Vî nhÆt ®· t¸i hiÖn ®­îc cuéc sèng ngét ng¹t, bøc bèi, kh«ng khÝ ¶m ®¹m chÕt chãc cña n¹n ®ãi khñng khiÕp nhÊt trong lÞch sö ®ång thêi còng cho ng­êi ®äc c¶m nhËn ®­îc sù quý gi¸ cña t×nh ng­êi vµ niÒm tin cña con ng­êi trong t×nh c¶nh bi ®¸t.
Ho¹t ®éng cña GV vµ HS
TG
Yªu cÇu c©n ®¹t
Tiết 1
HĐ hình thành KT mới ; HĐ thực hành
GV yªu cÇu 1 HS ®äc phÇn TiÓu dÉn (SGK) vµ nªu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ tg, tp ?
GV s­u tÇm thªm mét sè t­ liÖu, tranh ¶nh ®Ó giíi thiÖu cho HS hiÓu thªm vÒ bèi c¶nh x· héi ViÖt Nam n¨m 1945. 
GV yêu cầu HS ®äc vµ tãm t¾t t¸c phÈm
Dùa vµo néi dung truyÖn, h·y gi¶i thÝch nhan ®Ò Vî nhÆt.
HS th¶o luËn vµ tr×nh bµy. GV nhËn xÐt vµ nhÊn m¹nh mét sè ý c¬ b¶n.
Hết tiết 1, chuyển tiết 2
- Nắm được những nét chính về tác giả, tác phẩm,phân tích được ý nghĩa nhan đề
- Tìm hiểu tiếp tình huống truyện và diến biến tâm trạng các nhân vật
Hãy nêu tình huống truyện và nhận xét?
HS th¶o luËn vµ tr×nh bµy. 
GV bình :
NhÆt vî lµ c¸i khèn cïng cña cuéc sèng. C¸i ®ãi quay qu¾t dån ®uæi ®Õn møc ng­êi ®µn bµ chñ ®éng gîi ý ®ßi ¨n. ChØ v× ®ãi qu¸ mµ ng­êi ®µn bµ téi nghiÖp nµy ¨n lu«n vµ "¨n liÒn mét chÆp 4 b¸t b¸nh ®óc". ChØ cÇn vµi lêi nöa ®ïa nöa thËt thÞ ®· chÊp nhËn theo kh«ng Trµng. Gi¸ trÞ con ng­êi bÞ phñ nhËn khi chØ v× cïng ®­êng ®ãi kh¸t mµ ph¶i trë nªn tr¬ trÏn, liÒu lÜnh, bÊt chÊp c¶ e thÑn. C¸i ®ãi ®· bãp mÐo c¶ nh©n c¸ch con ng­êi. 
GV chốt :
Trong bèi c¶nh bi th¶m, gi¸ trÞ nh©n b¶n kh«ng mÊt ®i, con ng­êi vÉn cø muèn ®­îc lµ con ng­êi, muèn ®­îc nªn ng­êi vµ muèn cuéc ®êi thõa nhËn hä nh­ nh÷ng con ng­êi. 
Chuẩn bị tiết 2 : Diễn biến tâm trạng của các nhân vật
15
15
15
10
10
I. T×m hiÓu chung 
1. Tác giả
- Kim Lân (1920- 2007), tªn khai sinh: NguyÔn V¨n Tµi. Quª: lµng Phï L­u, x· T©n Hång, huyÖn Tiªn S¬n, tØnh B¾c Ninh.
- Gi¶i th­ëng Hå ChÝ Minh vÒ v¨n häc nghÖ thuËt n¨m 2001.
- T¸c phÈm chÝnh: Nªn vî nªn chång (1955), Con chã xÊu xÝ (1962).
- Kim L©n lµ c©y bót truyÖn ng¾n. ThÕ giíi nghÖ thuËt cña «ng th­êng lµ khung c¶nh n«ng th«n, h×nh t­îng ng­êi n«ng d©n. §Æc biÖt «ng cã nh÷ng trang viÕt ®Æc s¾c vÒ phong tôc vµ ®êi sèng th«n quª. Kim L©n lµ nhµ v¨n mét lßng mét d¹ ®i vÒ víi "®Êt", víi "ng­êi", víi "thuÇn hËu nguyªn thñy" cña cuéc sèng n«ng th«n.
2. Tác phẩm:
a, XuÊt xø truyÖn.
Vî nhÆt lµ truyÖn ng¾n xuÊt s¾c in trong tËp truyÖn Con chã xÊu xÝ (1962).
b, Bèi c¶nh x· héi cña truyÖn.
Ph¸t xÝt NhËt b¾t nh©n d©n ta nhæ lóa trång ®ay nªn th¸ng 3 n¨m 1945, n¹n ®ãi khñng khiÕp ®· diÔn ra. ChØ trong vßng vµi th¸ng, tõ Qu¶ng TrÞ ®Õn B¾c K×, h¬n hai triÖu ®ång bµo ta chÕt ®ãi.
c, §äc- tãm t¾t.
+ §äc diÔn c¶m mét sè ®o¹n tiªu biÓu.
+ Tãm t¾t diÔn biÕn cèt truyÖn víi nh÷ng chi tiÕt chÝnh.
II. §äc- hiÓu 
1, T×m hiÓu ý nghÜa nhan ®Ò Vî nhÆt.
- Nhan ®Ò Vî nhÆt th©u tãm gi¸ trÞ néi dung t­ t­ëng t¸c phÈm. "NhÆt" ®i víi nh÷ng thø kh«ng ra g×. Th©n phËn con ng­êi bÞ rÎ róng nh­ c¸i r¬m, c¸i r¸c, cã thÓ "nhÆt" ë bÊt k× ®©u, bÊt k× lóc nµo. Ng­êi ta hái vî, c­íi vî, cßn ë ®©y Trµng "nhÆt" vî. §ã thùc chÊt lµ sù khèn cïng cña hoµn c¶nh.
- Nh­ng "vî" l¹i lµ sù tr©n träng. Ng­êi vî cã vÞ trÝ trung t©m x©y dùng tæ Êm. Trong t¸c phÈm, gia ®×nh Trµng tõ khi cã ng­êi vî nhÆt, mäi ng­êi trë nªn g¾n bã, qu©y quÇn, ch¨m lo, thu vÐn cho tæ Êm cña m×nh.
=> Nh­ vËy, nhan ®Ò Vî nhÆt võa thÓ hiÖn th¶m c¶nh cña ng­êi d©n trong n¹n ®ãi 1945 võa béc lé sù c­u mang, ®ïm bäc vµ kh¸t väng, søc m¹nh h­íng tíi cuéc sèng, tæ Êm, niÒm tin cña con ng­êi vào tương lai dù ở trong c¶nh khèn cïng.
2. T×nh huèng truyÖn.
* KL đã xây dựng được tình huống truyện vừa độc đáo vừa éo le :
- Độc đáo : 
Trµng lµ mét nh©n vËt cã ngo¹i h×nh xÊu, ngờ nghệch, lêi ¨n tiÕng nãi còng céc c»n, th« kÖch; nhà nghèo, dân ngụ cự. Nguy c¬ "Õ vî" ®· râ. §· vËy l¹i gÆp n¨m ®ãi khñng khiÕp, c¸i chÕt lu«n lu«n ®eo b¸m. Trong lóc kh«ng mét ai (kÓ c¶ Trµng) nghÜ ®Õn chuyÖn vî con cña anh ta th× ®ét nhiªn Trµng cã vî. 
- Éo le:
+ Người ta lấy vợ lúc ăn nên làm ra, trong hoµn c¶nh nạn đói thê thảm, Trµng "nhÆt" ®­îc vî lµ nhÆt thªm mét miÖng ¨n, nhÆt thªm tai häa cho m×nh, ®Èy m×nh ®Õn gÇn h¬n víi c¸i chÕt.
+ Tất cả mọi người, kể cả Tràng đều ngạc nhiên, bất ngờ, mừng nhưng xót xa, lo lắng cho Tràng
+ Đêm tân hôn diễn ra trong tiếng hờ khóc tỉ tê, trong mùi đốt đống rấm ở những nhà có người chết 
=> T×nh huèng truyÖn võa bÊt ngê l¹i võa hîp lÝ. 
=> ThÓ hiÖn gi¸ trÞ hiÖn thùc, gi¸ trÞ nh©n ®¹o:
- Gi¸ trÞ hiÖn thùc: Tè c¸o téi ¸c thùc d©n, ph¸t xÝt qua bøc tranh x¸m xÞt vÒ th¶m c¶nh chÕt ®ãi. 
- Gi¸ trÞ nh©n ®¹o: T×nh nh©n ¸i, c­u mang ®ïm bäc nhau, kh¸t väng h­íng tíi sù sèng vµ h¹nh phóc.
+ Trµng lÊy vî lµ ®Ó tiÕp tôc sù sèng, ®Ó sinh con ®Î c¸i, ®Ó h­íng ®Õn t­¬ng lai. 
+ Ng­êi ®µn bµ ®i theo Trµng còng ®Ó ch¹y trèn c¸i ®ãi, c¸i chÕt ®Ó h­íng ®Õn sù sèng. 
+ Bµ cô Tø, mét bµ l·o nh­ng l¹i lu«n nãi ®Õn chuyÖn t­¬ng lai, chuyÖn sung s­íng vÒ sau, nhen lªn niÒm hi väng cho d©u con.
§Æc biÖt t×nh ng­êi, lßng nh©n ¸i, sù c­u mang ®ïm bäc cña nh÷ng con ng­êi nghÌo ®ãi lµ søc m¹nh ®Ó hä v­ît lªn c¸i chÕt. 
GV lÇn l­ît nªu c¸c vÊn ®Ò
C¶m nhËn cña anh (chÞ) vÒ diÔn biÕn t©m tr¹ng cña nh©n vËt Trµng (lóc quyÕt ®Þnh ®Ó ng­êi ®µn bµ theo vÒ, trªn ®­êng vÒ xãm ngô c­, buæi s¸ng ®Çu tiªn cã vî).
HS suy nghÜ vµ ph¸t biÓu tù do. GV nhÊn m¹nh nh÷ng ý c¬ b¶n. 
C¶m nhËn cña anh (chÞ) vÒ ng­êi vî nhÆt (t­ thÕ, b­íc ®i, tiÕng nãi, t©m tr¹ng, ).
HS suy nghÜ vµ ph¸t biÓu. GV nhÊn m¹nh nh÷ng ý c¬ b¶n. 
GV bình :
Ng­êi phô n÷ xuÊt hiÖn kh«ng tªn, kh«ng tuæi, kh«ng quª nh­ "r¬i" vµo gi÷a thiªn truyÖn ®Ó Trµng "nhÆt" lµm vî. Tõ chç nh©n c¸ch bÞ bãp mÐo v× c¸i ®ãi, thiªn chøc, bæn phËn lµm vî, lµm d©u ®­îc ®¸nh thøc khi ng­êi phô n÷ nµy quyÕt ®Þnh g¾n sinh m¹ng m×nh víi Trµng. ChÝnh chÞ còng ®· lµm cho niÒm hi väng cña mäi ng­êi trçi dËy khi kÓ chuyÖn ë B¾c Giang, Th¸i Nguyªn ng­êi ta ®i ph¸ kho thãc NhËt.
Hết tiết 2, chuyển tiết 3 :
- Nắm được tình huống truyện, nhân vật Tràng và người vợ nhặt
- Giờ sau tìm hiểu Bà cụ Tứ
C¶m nhËn cña anh (chÞ) vÒ diÔn biÕn t©m tr¹ng nh©n vËt bµ cô Tø- mÑ Trµng (lóc míi vÒ, buæi sím mai, b÷a c¬m ®Çu tiªn).
NhËn xÐt vÒ nghÖ thuËt viÕt truyÖn cña Kim L©n (c¸ch kÓ chuyÖn, c¸ch dùng c¶nh, ®èi tho¹i, nghÖ thuËt miªu t¶ t©m lÝ ng©n vËt, ng«n ng÷, )
HS th¶o luËn vµ tr¶ lêi theo nh÷ng gîi ý, ®Þnh h­íng cña GV.
Tæ chøc tæng kÕt
GV yªu cÇu HS: H·y kh¸i qu¸t l¹i bµi häc vµ tæng kÕt trªn hai mÆt: néi dung vµ h×nh thøc.
GV gîi ý. HS suy nghÜ, xem l¹i toµn bµi vµ ph¸t biÓu tæng kÕt.
15
10
15
15
10
5
4. DiÔn biÕn t©m tr¹ng c¸c nh©n vËt.
a) Nh©n vËt Trµng:
- Lúc đầu: Tràng tặc lưỡi "ChËc, kÖ"
=> c¸i tÆc l­ìi cña Trµng kh«ng ph¶i lµ sù liÒu lÜnh mµ lµ mét sù c­u mang, mét tÊm lßng nh©n hËu kh«ng thÓ chèi tõ. QuyÕt ®Þnh cã vÎ gi¶n ®¬n nh­ng chøa ®ùng nhiÒu t×nh th­¬ng cña con ng­êi trong c¶nh khèn cïng.
- Trªn ®­êng vÒ xãm ngô c­, Trµng kh«ng cói xuèng lÇm lòi nh­ mäi ngµy mµ "phën ph¬", "vªnh vªnh ra ®iÒu". Trong phót chèc, Trµng quªn tÊt c¶ t¨m tèi, "chØ cßn t×nh nghÜa víi ng­êi ®µn bµ ®i bªn" vµ c¶m gi¸c ªm dÞu cña mét anh Trµng lÇn ®Çu tiªn ®i c¹nh c« vî míi.
=> niềm hạnh phúc, vui sướng
- Về đến nhà, Tràng ngóng đợi mẹ về, giới thiệu vợ với mẹ mình một cách trân trọng
=> tình cảm chân thành, nâng niu hạnh phúc gia đình nhỏ bé
- Buæi s¸ng ®Çu tiªn cã vî, Trµng biÕn ®æi h¼n: "H¾n thÊy b©y giê h¾n míi nªn ng­êi". Trµng thÊy tr¸ch nhiÖm vµ biÕt g¾n bã víi tæ Êm cña m×nh.
b) Ng­êi vî nhÆt:
- ThÞ theo Trµng tr­íc hÕt lµ v× miÕng ¨n (ch¹y trèn c¸i ®ãi). Nh­ng trªn ®­êng theo Trµng vÒ, c¸i vÎ "cong cín" biÕn mÊt, chØ cßn ng­êi phô n÷ xÊu hæ, ng­îng ngùng ®Çy n÷ tÝnh: ®i sau Trµng ba bèn b­íc, c¸i nãn r¸ch che nghiªng
- Về đến nhà, thị e thẹn, lễ phép với mẹ chồng; Tâm tr¹ng lo ©u, b¨n kho¨n, håi hép khi b­íc ch©n vÒ "lµm d©u nhµ ng­êi".
- Buæi sím mai, thÞ dËy sím, quÐt t­íc, dän dÑp. §ã lµ h×nh ¶nh cña mét ng­êi vî biÕt lo toan, thu vÐn cho cuéc sèng gia ®×nh, h×nh ¶nh cña mét ng­êi "vî hiÒn d©u th¶o".
c) Bµ cô Tø:
- T©m tr¹ng bµ cô Tø: mõng, vui, xãt, tñi, "võa ai o¸n võa xãt th­¬ng cho sè kiÕp ®øa con m×nh". §èi víi ng­êi ®µn bµ th× "lßng bµ ®Çy xãt th­¬ng". NÐn vµo lßng tÊt c¶, bµ dang tay ®ãn ng­êi ®µn bµ xa l¹ lµm con d©u m×nh: "õ, th«i th× c¸c con ph¶i duyªn, ph¶i sè víi nhau, u còng mõng lßng".
- B÷a c¬m ®Çu tiªn ®ãn nµng d©u míi, bµ cô Tø ®· nhen nhãm cho c¸c con niÒm tin, niÒm hi väng: "tao tÝnh khi nµo cã tiÒn mua lÊy con gµ vÒ nu«i, ch¶ mÊy mµ cã ®µn gµ cho xem".
=> Bµ cô Tø lµ hiÖn th©n cña nçi khæ con ng­êi. Ng­êi mÑ Êy ®· nh×n cuéc h«n nh©n Ðo le cña con th«ng qua toµn bé nçi ®au khæ cña cuéc ®êi bµ. Bµ lo l¾ng tr­íc thùc tÕ qu¸ nghiÖt ng·. Bµ mõng mét nçi mõng s©u xa. Tõ ng¹c nhiªn ®Õn xãt th­¬ng nh­ng trªn hÕt vÉn lµ t×nh yªu th­¬ng. Còng chÝnh bµ cô lµ ng­êi nãi nhiÒu nhÊt vÒ t­¬ng lai, mét t­¬ng lai rÊt cô thÓ thiÕt thùc víi nh÷ng gµ, lîn, ruéng, v­ên, mét t­¬ng lai khiÕn c¸c con tin t­ëng bëi nã kh«ng qu¸ xa vêi. Kim L©n ®· kh¸m ph¸ ra mét nÐt ®éc ®¸o khi ®Ó cho mét bµ cô cËp kÒ miÖng lç nãi nhiÒu víi ®«i trÎ vÒ ngµy mai.
5. NghÖ thuËt.
- C¸ch kÓ chuyÖn tù nhiªn, l«i cuèn, hÊp dÉn.
- Dùng c¶nh ch©n thËt, g©y Ên t­îng: c¶nh chÕt ®ãi, c¶nh b÷a c¬m ngµy ®ãi, 
- Miªu t¶ t©m lÝ nh©n vËt tinh tÕ nh­ng béc lé tù nhiªn, ch©n thËt.
- Ng«n ng÷ n«ng th«n nhuÇn nhÞ, tù nhiªn.
III. Tæng kÕt
- Vî nhÆt t¹o ®­îc mét t×nh huèng truyÖn ®éc ®¸o, c¸ch kÓ chuyÖn hÊp dÉn, miªu t¶ t©m lÝ nh©n vËt tinh tÕ, ®èi tho¹i sinh ®éng.
- TruyÖn thÓ hiÖn ®­îc th¶m c¶nh cña nh©n d©n ta trong n¹n ®ãi n¨m 1945. §Æc biÖt thÓ hiÖn ®­îc tÊm lßng nh©n ¸i, søc sèng k× diÖu cña con ng­êi ngay bªn bê vùc th¼m cña c¸i chÕt vÉn h­íng vÒ sù sèng vµ kh¸t khao tæ Êm gia ®×nh.
HĐ vận dụng:
*HS cÇn n¾m v÷ng nh÷ng néi dung sau:
- Nh÷ng nÐt chÝnh vÒ t¸c gi¶, bèi c¶nh cña x· héi cña truyÖn
- ý nghÜa nhan ®Ò cña truyÖn
- Diễn biến tâm lí nhân vật
HĐ mở rộng:
Liên hệ đến KT Lịch sử, viết một bài giới thiệu về lịch sử VN giai đoạn 1930-1945