Bài giảng Ngữ Văn 12 - Tiết 40: Đàn ghi ta của Lorca

TIẾT 40 
ĐÀN GHI TA CỦA LOR-CA 
	 THANH THẢO 
I. TÌM HIỂU CHUNG 
  THANH THẢO 
THANH THẢO 
+Thơ đào sâu cái tôi nội cảm, cách biểu đạt mới : ( câu thơ tự do, nhịp bất thường, thi ảnh, ngôn từ mới mẻ ) 
+Là nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ. 
- Sinh năm 1946- Tên khai sinh: Hồ thành Công.- Quê: Mộ Đức - Quảng Ngãi 
* Đặc điểm thơ: 
+ Ngòi bút giàu tính hướng nội, làtiếng nói của người trí thức nhiều suy tư, trăn trở về cuộc sống của nhân dân, đất nước và thời đại. 
1. TÁC GIẢ 
- Cổ vũ nhân dân đấu tranh và đòi quyền sống chính đáng trước sự cai trị của chế độ độc tài, phản động.- Cách tân trong nghệ thuật 
 Nghệ sĩ lớn của văn học Việt Nam hiện đại, là ngọn cờ tập hợp các nhà văn hoá Tây Ban Nha và thế giới chiến đấu chống chủ nghĩa phát xít, bảo vệ văn hoá dân tộc và văn minh nhân loại. 
(Nghệ sĩ Lor-Ca) 
 NGHỆ SĨ LOR-CA 
	(1898 – 1936) 
* TƯ TƯỞNG:  
 Nhà cách tân nghệ thuật Tây Ban Nha . 
	Hiện tượng xuất chúng 
	có sức ảnh hưởng to lớn tới nghệ thuật 
	và chính trị của Tây Ban Nha lúc bấy giờ 
Là một sự đột phá cho văn minh nhân loại. 
2. VĂN BẢN 
- Thể thơ: tự do 
- Tiêu biểu cho kiểu tư duy thơ siêu thực : 
KHỐI VUÔNG RU-BÍCH 
 Rút trong tập: 
 “Khối vuông ru- bích” (1985) 
 Giàu suy tư mãnh liệt, phóng túng trong xúc cảm, nhuốm màu sắc siêu thực, tượng trưng. 
Nêu xuất xứ bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca ? 
3.BỐ CỤC 
Văn bản có thể chia làm mấy phần? 
Nêu khái quát nội dung từng phần? 
 Hình ảnh Lor-ca, con người tự do, nghệ sĩ cách tân trong khung cảnh chính trị và nghệ thuật Tây Ban Nha. 
Phần 1: 6 dòng thơ đầu 
“ những tiếng đàn bọt nước 
 	Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt 
	 li- la-li-la li- la 
 	đi lang thang về miền đơn độc 
 với vầng trăng chếnh choáng 
trên yên ngựa mỏi mòn” 
Chia làm 3 phần: 
Phần 2: 12 dòng tiếp theo 	 Tây Ban Nha 	hát nghêu ngao 	bỗng kinh hoàng 	áo choàng bê bết đỏ 	Lor-ca bị điệu về bãi bắn 	chàng đi như người mộng du	 	tiếng ghi ta nâu 	bầu trời cô gái ấy 	tiếng ghi ta lá xanh biết mấy 	tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan 	tiếng ghi ta ròng ròng 	máu chảy  
 Lor-ca bị hạ sát và nỗi xót xa về sự dang dở của khát vọng cách tân . 
Phần 3: 13 dòng thơ còn lại	 không ai chôn cất tiếng đàn 	tiếng đàn như cỏ mọc hoang 	giọt nước mắt vầng trăng 	long lanh trong đáy giếng 	đường chỉ tay đã đứt 	dòng sông rộng vô cùng 	Lor-ca bơi sang ngang 	trên chiếc ghi ta màu bạc 	chàng ném lá bùa cô gái Di-gan 	vào xoáy nước 	chàng ném trái tim mình 	vào lặng yên bất chợt	li- la li- la li- la  
  Niềm xót thương Lor-ca, nỗi xót tiếc những cách tân nghệ thuật của Lor-ca không ai tiếp tục, những suy tư về cuộc giải thoát và cách giã từ của Lor-ca. 
 1. Lời đề từ: 
 “ khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn”. 
Hãy trình bày ý kiến của mình về ý nghĩa lời đề từ? 
Khẳng định tài năng nghệ thuật của Lor-ca. Sự gắn bó máu thịt suốt đời giữa Lor- ca với âm nhạc 
- Tình yêu tha thiết của người nghệ sĩ Lor- Ca với quê hương xứ sở. 
- Tư tưởng nghệ thuật của Lor-ca: Dũng cảm vượt qua cái cũ để làm nên cái mới.	 
II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN 
2. Hình tượng nghệ sĩ Lor-ca 
Những hình ảnh nào gợi đến Lor-ca và đất nước Tây Ban Nha, quê hương ông? 
 tiếng đàn bọt nước 
 áo choàng đỏ gắt 
 yên ngựa mỏi mòn 
vầng trăng chếnh choáng 
Hình ảnh ấy gợi cho em liên tưởng gì? 
 * Âm thanh : 
“T iếng đàn bọt nước”: 
Nhạc cụ truyền thống, thể hiện sự tinh tế mong manh của tiếng đàn mới mẻ, ước vọng đổi mới nền âm nhạc Tây Ban Nha của nghệ sĩ thiên tài Lor-ca . 
(Đàn ghi ta) 
Tiếng đàn bọt nước 
  Gợi phong tục đấu bò tót trong những đấu trường đẫm máu với những đấu sĩ anh hùng. 
 Gợi không gian văn hoá Tây Ban Nha, nơi nuôi dưỡng tâm hồn và làm nổi bật Lor-ca trên nền văn hoá đó. 
Đấu sĩ đấu bò tót 
* Màu sắc: “ Áo choàng đỏ gắt”: 
 - Yên ngựa mỏi mòn, 
- Vầng trăng chuếnh choáng 
 Gợi hình ảnh Lor-ca, người nghệ sĩ, chiến sĩ tự do, cô đơn trong cuộc chiến chống lại chế độ độc tài. 
Khát vọng thoát khỏi nền nghệ thuật già nua đương thời. 
Yên ngựa mỏi mòn 
Vầng trăng chuếnh choáng 
* Trạng thái: 
* Tiểu kết: 
Em có nhận xét gì về cách thể hiện của Thanh Thảo qua 6 dòng thơ đầu? 
- Sự đồng cảm giữa Thanh Thảo với Lor-ca 
Tạo dựng không khí chính trị Tây Ban Nha dưới chế độ Phát xít độc tài. 
(Khát vọng dân chủ > < nền chính trị độc tài) 
- Dùng hình ảnh, âm thanh làm nổi bật hình tượng Lor-ca nghệ sĩ cách tân mong manh đơn độc. 
3. Cái chết oan khuất của Lor-ca 
Giây phút bi phẫn nhất 
trong cuộc đời Lor-ca 
được miêu tả như thế nào? 
Tác giả dùng hình ảnh nào để miêu tả? 
Tác giả tái hiện cái chết bằng hình ảnh vừa tả thực, vừa tượng trưng, đậm chất Tây Ban Nha 
Hình ảnh tả thực: 
hát nghêu ngao 
Yêu đời, vô tư, tự do 
áo choàng bê bết đỏ 
Hiện thực thảm khốc 
Lor-ca bị hành hình 
> < 
Tinh thần tự do, tình yêu của nghệ sĩ trước sự tàn bạo dã man của bọn phát xít. 
chàng đi như người mộng du 
Cái chết hiên ngang và bình thản 
Hình ảnh tượng trưng diễn tả nỗi lòng: 
Tiếng ghi ta 
nâu 
xanh 
tròn bọt nước vỡ tan 
ròng ròng 
máu chảy 
Trầm tĩnh suy nghĩ 
Thiết tha hy vọng 
 Bàng hoàng, tức tưởi 
Đau đớn nghẹn ngào 
Tiếng đàn mang tâm tư và gánh chịu nỗi đau của người tạo ra nó. 
Tiếng đàn: nỗi đau và tình yêu, cái chết và sự bất tử hoà quyện vào nhau. 
Đoạn thơ khắc hoạ ấn tượng về cái chết đầy bi phẫn của người nghệ sĩ chân chính trong môi trường bạo lực thống trị. 
Lor-ca đã mất nhưng tiếng đàn và linh hồn của người nghệ sĩ vẫn sống . 
* Tiểu kết: 
4. Nỗi xót thương và niềm suy tư về cuộc giải thoát và cách giã từ của Lor-ca. 
 Từ câu đề từ: 
“ Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn” 
Với hai câu : 
“ Không ai chôn cất tiếng đàn 
Tiếng đàn như cỏ mọc hoang” 
đã thể hiện tâm trạng của tác giả như thế nào về hình tượng Lor-ca? 
Câu đề từ: “Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn” 
 Thông điệp của Lor-ca với hậu thế trong sáng tạo nghệ thuật cần phải biết chôn nghệ thuật của ông, vượt qua ông để đi tới cái hiện đại. 
Hai câu thơ: “Không ai chôn cất tiếng đàn 
 tiếng đàn như có mọc hoang” 
 Không ai dũng cảm vượt qua cái cũ, thần tượng cũ để làm nên cái mới vì thế cái cũ, nghệ thuật cũ thành thứ “cỏ mọc hoang”. Tiếng đàn, sản phẩm sáng tạo của người nghệ sĩ mãi mãi trường tồn với sức sống của loài “Cỏ mọc hoang”. 
 Nỗi xót đau trước cái chết của Lor-ca và trước sự dang dở của khát vọng cách tân nghệ thuật. 
 Nỗi buồn của chính tác giả khi không ai thực sự hiểu di chúc của Lor-ca. 
-Hình ảnh: 
+Tiếng đàn 
 So sánh 
cỏ mọc hoang 
Sự bất tử của nghệ thuật và 
 cái đẹp 
“Giọt nước mắt vầng trăng” 
 Hình ảnh độc đáo kết hợp với từ lạ diễn tả sự xót thương, tiếc nuối của nhà thơ Thanh Thảo và khẳng định sức sống bất diệt của tâm hồn Lor-ca. 
-Hình ảnh 
Đường chỉ tay đã đứt 
Dòng sông rộng 
Cưỡi trên chiếc ghi ta 
Bơi sang ngang 
Hiểu và chấp nhận số phận 
-Hành động 
Ném lá bùa, ném trái tim 
Sự giải thoát trong tiếng 	 “li-lali-la-li la” 
Li-la- lali-la 
* ĐẶC ĐIỂM NGHỆ THUẬT TIÊU BIỂU 
-Kết hợp hài hoà 2 yếu tố thơ và nhạc về cấu tứ. 
- Hình ảnh sáng tạo, gợi mở liên tưởng nhiều chiều. 
Sự kết hợp mới mẻ, 
“lạ hoá” về ngôn từ, hình ảnh. 
-Sử dụng thành công thủ pháp thơ siêu thực. 
III. Ý NGHĨA VĂN BẢN 
-Tác phẩm thể hiện nỗi đau đớn xót xa trước cái chết bi thảm của Lor-ca. 
-Ngợi ca vẻ đẹp nhân cách, tâm hồn và tài năng của Lor-ca, nhà thơ nhà cách tân nghệ thuật của nền văn học Tây Ban Nha và thế giới thế kỷ XX. 
-Thái độ ngưỡng mộ người nghệ sĩ đại diện cho tinh thần tự do và khát vọng cách tân. 
CẢM ƠN QUÝ THẦY CÔ CÙNG CÁC EM LỚP 12. 
CHÀO TẠM BIỆT VÀ HẸN GẶP LẠI !