Bài giảng môn Ngữ văn Lớp 12 - Tuần 26: Rèn luyện kĩ năng mở bài kết bài trong văn nghị luận - Chiêm Thị Nhung

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ ĐẾN DỰ GIỜ LỚP 12A12GVGD: Chiêm Thị NhungVào hôm qua, khi đi qua công viên ở Mỹ, em thấy có các bạn trẻ trâu đang chơi thả diều, những con diều màu hường. Sau đó, có một con diều quấn vào dây điện giật và ngất.Lúc đó, em đang ở Việt Nam nên không biết gì, nên chẳng làm gì cả.ĐỀ 1: “Cảm nhận của anh/chị về hình tượng cây xà nu trong truyện ngắn Rừng xà nu của Nguyễn Trung Thành”.“Nguyễn Trung Thành theo em là một cây bút bá đạo trong nền văn học Việt Nam thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Em không có ý xuyên tạc nhưng thật sự tác phẩm của ông đã để lại cho giáo viên và học sinh vô vàn nỗi đau và mỗi năm có hàng triệu sĩ tử phải mất ăn mất ngủ vì tác phẩm của ông. Trong đó hình tượng Rừng xà nu trong tác phẩm cùng tên thật sự là một hình ảnh nổi bật cho sự bá đạo của ông ...Riêng bản thân em thấy rất bức xúc khi mà đề bài yêu cầu nêu cảm nhận của em mà lại chấm điểm theo cảm nhận của ai kia. Em và người đó có thần giao cách cảm gì đâu mà trùng khớp hoàn toàn chứ”.Thật vậy, qua hành động của Mỵ cắt dây cởi trói cho A Phủ và Chí Phèo trong truyện ngắn Nam Cao đã nói lên quyền sống quyền làm người trong xã hội.ĐỀ BÀI: Tô Hoài cho rằng: '' Vẻ đẹp của Mỵ thể hiện trong thái độ đối với A Phủ. Cái hành động cắt dây trói cho A Phủ chỉ xảy ra trong khoảnh khắc nhưng nó là khoảnh khắc quyết định và tồn tại đời đời"Phân tích tâm lí và hành động Mỵ trong đêm cắt dây trói cho A Phủ để làm rõ nhận định trên. Từ đó, liên hệ cách kết thúc truyện ngắn " Chí Phèo" của Nam Cao với cách kết thúc " Vợ chồng A Phủ" của Tô Hoài.RÈN LUYỆN KĨ NĂNG MỞ BÀI, KẾT BÀI TRONG BÀÌ VĂN NGHỊ LUẬNI. VIẾT PHẦN MỞ BÀI1. MỘT SỐ LỖI THƯỜNG GẶP Nhà văn Kim Lân sinh năm 1920, tên khai sinh là Nguyễn Văn Tài, quê ở Làng Phù Lưu, xã Tân Hồng, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Kim Lân bắt đầu viết truyện ngắn từ 1941. Tác phẩm của Ông được đăng trên các báo Tiểu thuyết thứ Bảy và Trung Bắc chủ nhật. Ông là tác giả của các tập truyện ngắn: Nên vợ nên chồng (1955), Con chó xấu xí (1962). Truyện ngắn Vợ nhặt lúc đầu có tên gọi Xóm ngụ cư. Tác phẩm được viết ngay sau khi cách mạng tháng 8 thành công. Sau khi hòa bình lặp lại, nhà văn dựa vào một cốt truyện cũ và viết lại tác phẩm này. Vợ nhặt được in trong tập Con chó xấu xí. Đây là tác phẩm có tình huống truyện đặc sắc.ĐỀ: PHÂN TÍCH GIÁ TRỊ NGHỆ THUẬT CỦA TÌNH HUỐNG TRUYỆN TRONG TÁC PHẨM VỢ NHẶTTHẢO LUẬN NHÓM 2: 5 phútĐọc văn bản mở bài và trả lời các câu hỏi sau: 1. Hãy xác định vấn đề nghị luận? 2. Hãy chỉ ra lỗi dẫn dắt giới thiệu vấn đề của mở bài trên?3. Vấn đề nghị luận đã được nêu rõ ràng hay chưa? Lí giải? Nhà văn Kim Lân sinh năm 1920, tên khai sinh là Nguyễn Văn Tài, quê ở Làng Phù Lưu, xã Tân Hồng, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Kim Lân bắt đầu viết truyện ngắn từ 1941. Tác phẩm của Ông được đăng trên các báo Tiểu thuyết thứ Bảy và Trung Bắc chủ nhật. Ông là tác giả của các tập truyện ngắn: Nên vợ nên chồng (1955), Con chó xấu xí (1962). Truyện ngắn Vợ nhặt lúc đầu có tên gọi Xóm ngụ cư. Tác phẩm được viết ngay sau khi cách mạng tháng 8 thành công. Sau khi hòa bình lặp lại, nhà văn dựa vào một cốt truyện cũ và viết lại tác phẩm này. Vợ nhặt được in trong tập Con chó xấu xí. Đây là tác phẩm có tình huống truyện đặc sắc.ĐỀ: PHÂN TÍCH GIÁ TRỊ NGHỆ THUẬT CỦA TÌNH HUỐNG TRUYỆN TRONG TÁC PHẨM VỢ NHẶTDẪN DẮT TỪ TIỂU SỬDẪN DẮT TỪ SỰ NGHIỆP SÁNG TÁCGIỚI THIỆU NHAN ĐỀ VÀ HOÀN CẢNH SÁNG GIỚI THIỆU XUẤT XỨ PHẦN DẪN DẮTNÊU VẤN ĐỀĐÁNH GIÁ KHÁI QUÁTTHÔNG TIN THỪANÊU KHÔNG RÕ KHÔNG ĐÁNH GIÁ Truyện ngắn Vợ nhặt của nhà văn Kim Lân được viết sau khi Cách mạng tháng 8 thành công. Cái tên mà tác giả chọn đặt cho truyện ngắn này đã cho thấy một tình huống “rất có vấn đề” của câu chuyện được kể. Từ chuyện “nhặt được vợ” của Tràng – nhân vật chính trong tác phẩm – đúng vào những ngày đói thê thảm của năm Ất Dậu (1945), nhà văn đã thâu tóm trong đó không chỉ cái bi kịch và khát vọng sống của một con người mà còn phản ánh trọn ven tấn bi kịch lịch sử và khát vọng sống, xu thế tất yếu của dân tộc. Tình huống “nhặt được vợ” (như nhan đề của truyện ngắn đã nêu rõ) có vai trò quyết định đối với toàn bộ giá trị nghệ thuật và nội dung của tác phẩm.Bắt đầu từ HCST, nhan đề để giới thiệu vấn đềnêu khái quát ý nghĩa của tình huống truyệnđánh giá vai trò của tình huống truyện Đọc Vợ nhặt của Kim Lân, cái ấn tượng đậm nét nhất mà truyện ngắn để lại trong tâm trí người đọc là hình ảnh Tràng dắt về “người vợ theo” trong cái cảnh “tối sầm lại vì đói khát”của năm Ất Dậu. Sự lựa chọn đầy táo bạo của con người trong tình huống trớ trêu ấy cũng là sự lựa chọn của cả một cộng đồng: phải sống và làm người, phải vượt lên cái đói và cái chết. Đó cũng là tình huống của lịch sử. Có thể nói, thành công của Vợ nhặt trước hết là thành công của tình huống truyện. 	giới thiệu trực tiếp tình huống truyệnđánh giá về thành công của tình huống truyện	Tô Hoài là một trong những nhà văn đa tài của nền văn học Việt Nam chúng ta. Thơ ông được viết lên để nói lên đúng hiện thực của đời sống xã hội Việt Nam. Thơ Tô Hoài rất tinh tế giàu giá trị tạo hình. Và vợ chồng A Phủ là một trong những tác phẩm điển hình của ông khi phản ảnh cuộc sống và xã hội phong kiến bấy giờ.DẪN DẮT : TỪ PHONG CÁCH SÁNG TÁC, ĐÁNH GIÁ TÁC PHẨM.VẤN ĐỀ NGHỊ LUẬN: KHÔNG GIỚI THIỆULỖI DÙNG TỪ, DIỄN ĐẠTTrước khi chết vua Phổ có nói với Mozart rằng: " Ta tiêu biểu cho trật tự, người tiêu biểu cho cái đẹp. Và có khi hậu thế sẽ quên ta đi mà nhắc nhở đến người". Đúng thế, tất cả nghệ thuật chân chính sẽ tồn tại mãi mãi mặc cho sự băng hoại của thời gian hay sự lãng quên của cuộc sống. Trong văn chương cũng thế, khi viết ra tác phẩm Vợ nhặt , Kim Lân đã khắc họa nên bức tượng đài vĩnh cữu về người mẹ nghèo có tấm lòng vàng thì Vợ chồng A phủ, Tô Hoài đã gửi vào đoạn trích : hơi thở của thời đại". Đồng thời nhà văn còn tố cáo đanh thép tội ác của chế độ cũ qua nhân vật Mị, nên Tô Hoài cho rằng " vẻ đẹp của nhân vật Mị thể hiện trong khoảnh khắc nhưng nó là khoảnh khắc quyết định và tồn tại đời đời".THỪA THÔNG TINLỖI LIÊN KẾTCHƯA GIỚI THIỆU RÕ VẤN ĐỀ NLPHẦN DẪN DẮTNÊU VẤN ĐỀQUÁ RỘNGKHÔNG PHÙ HỢPTHÔNG TIN THỪAKHÔNG NÊU NÊU KHÔNG RÕ ĐÁNH GIÁ KHÁI QUÁT(NẾU CÓ)TÂNG BỐC QUÁ MỨCRÈN LUYỆN KĨ NĂNG MỞ BÀI, KẾT BÀI TRONG BÀI VĂN NGHỊ LUẬNI. VIẾT PHẦN MỞ BÀI1. MỘT SỐ LỖI THƯỜNG GẶP2. CÁC CÁCH VIẾT MỞ BÀITHẢO LUẬN NHÓM, TRÌNH BÀY KẾT QUẢ THẢO LUẬN TRÊN BẢNG PHỤNHÓM 1,2,3,4: BÀI TẬP 1NHÓM 5,6,7,8: BÀI TẬP 2BÀI TẬP 1: NHÓM 1,2,3,4Đọc văn bản và trả lời các câu hỏi:1. Xác định vấn đề nghị luận của đề bài?2. Chỉ ra điểm khác nhau trong hai cách mở bài?3. Hãy chỉ ra ưu điểm của mỗi cách mở bài?Phân tích nhân vật bà cụ Tứ trong tác phẩm “Vợ nhặt” của Kim Lân. MB1: “Vợ nhặt” là một trong những truyện ngắn xuất sắc của Kim Lân, viết về đề tài người nông dân trong những năm 1945, khi cái đói đang hoành hành. Ngòi bút tinh tế của nhà văn lách sâu vào từng ngõ ngách của nông thôn Việt những năm 45, tìm đến ngôi nhà rách nát vắng teo, để rồi khám phá ra những vẻ đẹp tâm hồn của những con người đang bị cái đói làm cho nhân hình trở nên xơ xác Trong ngôi nhà tăm tối của anh cu Tràng vẫn luôn được thắp sáng bởi trái tim nhân hậu của bà cụ Tứ - một bà mẹ thiếu thốn, đói khổ, nhưng từng chút một vẫn yêu thương, chăm lo và tin tưởng vào cuộc sống của con. MB2:	 Hiện thực chỉ là chất liệu thô, qua lăng kính nhà văn thì hiện thực được thăng hoa. Điều ấy thật đúng với Vợ nhặt của Kim lân. Về với xóm ngụ cư trước những năm 45, Kim Lân khiến người đọc mãi ám ảnh bởi cái mẹt rách, một lùm rau chuối thái rối, và cuối cùng là một nồi cháo cám. Hiện thực càng lúc càng hiện ra một cách nghiệt ngã đến xé lòng. Nhưng trên nền tăm tối ấy , cuộc sống bổng thăng hoa một cách diệu kì. Cuộc đời vẫn đẹp vẫn đáng sống vì ánh sáng của hy vọng, của niềm tin, của tình yêu , của tình mẫu tử thiêng liêng vẫn còn tồn tại. Và tất cả những vẻ đẹp diệu kì ấy nhà văn Kim Lân trân trọng gửi trọn vào bà cụ Tứ - một người mẹ nghèo nhưng có trái tim nhân hậu giàu tình yêu thương.VẤN ĐỀ NL: TÂM TRẠNG NHÂN VẬT BÀ CỤ TỨMỞ BÀI 1MỞ BÀI 2TRỰC TIẾPGIÁN TIẾPBẮT ĐẦU TỪ TÁC GIẢ, TÁC PHẨMBẰNG CÂU DẪN PHÙ HỢP VB1 : 	Vị trí của Thâm Tâm đối với Thơ mới có cái gì na ná như Thôi Hiệu đối với thơ Đường. Nếu chọn mười nhà thơ Đường lớn nhất, chưa chắc đã có Thôi Hiệu, nhưng nếu chọn mười bài thơ Đường hay nhất không thể không có Hoàng Hạc lâu. Vâng, kể tên mười nhà thơ mới lớn nhất không chắc có Thâm Tâm, nhưng chọn mười bài thơ mới hay nhất khó có thể bỏ qua Tống biệt hành. Thi phẩm là sự thăng hoa đột xuất của ngòi bút Thâm Tâm.	BÀI TẬP 2: NHÓM 5,6,7,81. Xác định vấn đề nghị luận?2. Chỉ ra sự hấp dẫn thu hút của các mở bài sau:VB2: Năm thập kỉ trước đây, khi Nam Cao quyết định bắt tay vào viết Cái lò gạch cũ – tên đầu tiên của Chí Phèo – thì trong văn học hiện thực phê phán, đề tài nông thôn đã qua mùa nở rộ, và những sáng tác thành công về nông dân của Nguyễn Công Hoan, Ngô Tất Tố, Vũ Trọng Phụng, đã tồn tại sừng sững giữa văn đàn. Tác phẩm của một cây bút hồi ấy còn chưa mấy ai biết đến tên tuổi như Nam Cao cầm chắc sẽ bị che khuất, sẽ bị rơi vào cõi lãng quên, nếu tác giả không tìm cho mình được một hướng khai thác riêng cho một đề tài đã thành quen thuộc. Thử thách đó, Nam Cao đã lặng lẽ chấp nhận, và đã vượt qua, với một Chí Phèo thật sự sâu sắc và độc đáo.	MỞ BÀI GIÁN TIẾPVĂN BẢN 1VĂN BẢN 2Giá trị đặc sắc của Tống Biệt Hành. Hướng khai thác riêng về đề tài người nông dân của Nam Cao trong tp Chí PhèoNêu vấn đề bằng cách so sánh với đối tượng khác có điểm tương đồng -> nhấn mạnh đối tượng NLNêu vấn đề bằng cách so sánh với đối tượng khác có điểm tương đồng -> nhấn mạnh sự khác biệt của đối tương NLSO SÁNH CÁC CÁCH VIẾT MỞ BÀITRỰC TIẾPGIÁN TIẾPBẮT ĐẦU TỪ TÁC GIẢ, TÁC PHẨMBẰNG CÂU DẪN PHÙ HỢPNêu vấn đề bằng cách so sánh với đối tượng khác có điểm tương đồng -> nhấn mạnh đối tượng NLNêu vấn đề bằng cách so sánh với đối tượng khác có điểm tương đồng -> nhấn mạnh sự khác biệt của đối tương NLBẰNG THAO TÁC SO SÁNHPHẦN DẪN DẮTNÊU VẤN ĐỀĐÁNH GIÁ KHÁI QUÁT( NẾU CÓ)TỰ NHIÊNNGẮN GỌN, CHÍNH XÁC, KHÔNG THỪA KHÔNG THIẾUPHÙ HỢP TẠO HỨNG THÚCHÂN THẬT2. Kết luận:a. Một mở bài hay cần:- Thông báo chính xác, ngắn gọn vấn đề nghị luận. Hướng người đọc vào nội dung bàn luận một cách tự nhiên. - Gợi sự hứng thú với vấn đề được trình bày.THỰC HÀNH VIẾT MỞ BÀIPhân tích khát vọng hạnh phúc trong Vợ nhặt của Kim Lân	Nếu đem triết lý: “Quý hồ tinh bất quý hồ đa” vào trong văn học thì Kim Lân là trường hợp thuyết phục nhất và tiêu biểu hơn cả. Ông thuộc lớp nhà văn trước cách mạng tháng 8-1945. Điểm đặc biệt là ông sáng tạo và trình diện trên văn đàn rất ít nhưng các tác phẩm của ông ngay từ khi mới ra đời đã được đọc giả đón nhận bằng cả trái tim mình. Các tác phẩm của ông đã nhanh chóng chiếm lĩnh tâm hồn người đọc lúc ấy, bây giờ và mãi mãi về sau một cách hoàn toàn thuyết phục. Một trong rất ít ỏi các tác phẩm ấy là “Vợ nhặt”. Câu chuyện viết về số phận người nông dân trước cách mạng tháng 8-1945. Họ phải sống trong cái đói quay quắt đến mức đe dọa cả mạng sống nhưng họ vẫn âm thầm mơ ước hạnh phúc riêng tư và trở nên nhân văn hơn, mạnh mẽ, cường tráng hơn bởi chính những ước mơ ấy. II. Viết phần kết bài:1. Phân tích ngữ liệu:a. Ngữ liệu 1:Các kiểu kết bàiPhù hợp? Không phù hợp? Lí do?Kết bài (1) SGK, tr.114Kết bài (2) SGK, tr.114Đề bài: Suy nghĩ của anh (chị) về nhân vật ông lái đò trong tùy bút Người lái đò sông Đà (Nguyễn Tuân).* Kết bài (1): Thiên tùy bút Người lái đò sông Đà đã thể hiện rõ sự tài hoa và uyên bác trong phong cách nghệ thuật Nguyễn Tuân. Đó chính là sự phong phú, tinh tế trong cách biểu hiện thiên nhiên, con người để khắc họa rõ nét cái kì vĩ, phi thường của công cuộc chinh phục thiên nhiên. Tác phẩm hấp dẫn ở nhịp văn giàu nhạc điệu, đầy lôi cuốn; cách dùng tữ ngữ phong phú, sinh động và đầy bất ngờ. Đặc biệt, hình tượng người lái đò sông Đà đã để lại những ấn tượng thật sâu sắc.Ngữ liệuNhận xétKết bài (1)Nội dungHình thứcKết luận- Không chốt được vấn đề.Không sử dụng phương tiện liên kết. Phạm vi kết luận quá rộng.Không phù hợp.* Kết bài (2): Hình tượng người lái đò sông Đà, như đã đề cập tới, mang vẻ đẹp vừa mạnh mẽ, kì vĩ vừa bay bổng, phóng túng. Sự sáng tạo, dũng cảm và tài hoa của người lái đò trong cuộc đối mặt với thách thức trên sóng nước là biểu tượng cho những phẩm chất đáng trân trong nhất ở người lao động – đồng thời là người nghệ sĩ – theo cảm quan đặc biệt của Nguyễn Tuân. Từ tay lái “nở hoa” trên thác ghềnh, sóng nước, một lần nữa, Nguyễn Tuân lại khẳng định rõ bản lĩnh và quan niệm nghệ thuật của mình. Hình tượng người lái đò sông Đà, như đã đề cập tới, mang vẻ đẹp vừa mạnh mẽ, kì vĩ vừa bay bổng, phóng túng. Sự sáng tạo, dũng cảm và tài hoa của người lái đò trong cuộc đối mặt với thách thức trên sóng nước là biểu tượng cho những phẩm chất đáng trân trong nhất ở người lao động – đồng thời là người nghệ sĩ – theo cảm quan đặc biệt của Nguyễn Tuân. Từ tay lái “nở hoa” trên thác ghềnh, sóng nước, một lần nữa, Nguyễn Tuân lại khẳng định rõ bản lĩnh và quan niệm nghệ thuật của mình.Ngữ liệuNhận xétKết bài (1)Kết bài (2)Nội dungHình thứcKết luận- Không chốt được vấn đê.̀- Kết luận rõ ràng. Khái quát được vấn đề.Không sử dụng phương tiện liên kết.Sử dụng phương tiện liên kết chặt chẽ. Phạm vi kết luận quá rộng.Không phù hợp.Phù hợp.b. Ngữ liệu 2: Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lậpTác giả Thạch LamTHẢO LUẬN NHÓMNhóm A: Kết bài (1)Nhóm B: Kết bài (2)* Kết bài 1: Vì những lẽ trên, chúng tôi, Chính phủ lâm thời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, trịnh trọng tuyên bố với thế giới rằng: Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã thành một nước tự do độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền độc lập, tự do ấy.Kết bài (1) Khái quát. Khẳng định vấn đề. Vì những lẽ trên, chúng tôi, Chính phủ lâm thời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, trịnh trọng tuyên bố với thế giới rằng: Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã thành một nước tự do độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền độc lập, tự do ấy. Vì những lẽ trên, chúng tôi, Chính phủ lâm thời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, trịnh trọng tuyên bố với thế giới rằng: Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã thành một nước tự do độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền độc lập, tự do ấy. Vì những lẽ trên, chúng tôi, Chính phủ lâm thời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, trịnh trọng tuyên bố với thế giới rằng: Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã thành một nước tự do độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền độc lập, tự do ấy. Liên hệ mở rộng.* Kết bài (2): Hai đứa trẻ đã thực hiện được điều này. Hơn thế nữa, dấu ấn của phố huyện ấy luôn khảm trong ta bằng quyền năng kì lạ. Bây giờ và mãi mãi sau này, mỗi khi đứng trước một phố huyện nào thì câu chuyện của Thạch Lam dễ sống dậy trong ta, bằng ánh sáng đẹp, diệu kì.Kết bài (2) Củng cố. Hai đứa trẻ đã thực hiện được điều này. Hơn thế nữa, dấu ấn của phố huyện ấy luôn khảm trong ta bằng quyền năng kì lạ. Bây giờ và mãi mãi sau này, mỗi khi đứng trước một phố huyện nào thì câu chuyện của Thạch Lam dễ sống dậy trong ta, bằng ánh sáng đẹp, diệu kì. Hai đứa trẻ đã thực hiện được điều này. Hơn thế nữa, dấu ấn của phố huyện ấy luôn khảm trong ta bằng quyền năng kì lạ. Bây giờ và mãi mãi sau này, mỗi khi đứng trước một phố huyện nào thì câu chuyện của Thạch Lam dễ sống dậy trong ta, bằng ánh sáng đẹp, diệu kì. Liên hệ mở rộng. Khái quát.KB: Hiện thực và nhân đạo là hai giá trị lớn của văn chương. Giá tri ấy được Kim Lân thể hiện sâu sắc qua một vài khoảnh khắc của cuộc đời với sự mô tả chân thật và tỉ mĩ. Điều này khiến cho truyện ngắn “Vợ nhặt” có sức lay động lòng người đến thế. Bao nhiêu tình yêu thương con người ẩn chứa trong ngòi bút Kim Lân đều dành cho việc thể hiện niềm khát khao hạnh phúc riêng tư cuối cùng đã chiến thắng. CHỨC NĂNG CỦA KẾT BÀITHÔNG BÁO VỀ SỰ KẾT THÚCNÊU ĐÁNH GIÁ KHÁI QUÁTGỢI LIÊN TƯỞNGSÂU HƠN HOÀN CHỈNH CẤU TRÚC