Bài giảng môn Ngữ văn Lớp 12 - Tuần 22: Rừng xà nu - Tác giả: Nguyễn Trung Thành

Röøng xaø nu( Nguyeãn Trung Thaønh )1/ Táac giả - Nhaø văn gaén boù vôùi Taây Nguyeân suoát hai cuoäc khaùng chieán choáng Phaùp vaø choáng Myõ. Oâng ñöôïc coi laø nhaø vaên cuûa Taây Nguyeân. - Taùc phaåm cuûa oâng thöôøng ñeà caäp tôùi nhöõng vaán ñeà coù tính troïng ñaïi ñoái vôùi caû daân toäc, xaây döïng nhöõng tính caùch anh huøng tieâu bieåu cho nhaân daân.-Taùc phaåm tieâu bieåu ( sgk ).I/ Tìm hieåu chung 2. Tác phẩmHoàn cảnh ra đờiMĩ – Ngụy ra sức phá hoại hiệp định Giơ ne vơ, lê máy chém đi khắp miền Nam. Cách mạng rơi vào thời kì đen tối.Đầu năm 1965, Mĩ đổ quân ồ ạt vào miền Nam và đánh phá ác liệt ra miền Bắc. Cả nước sục sôi không khí đánh Mĩ. Rừng xà nu được viết vào đúng thời điểm đó.Rừng xà nu (1965) ra mắt đầu tiên trên Tạp chí văn nghệ quân giải phóng miền Trung Trung Bộ 2/1962, sau đó được in trong tập Trên quê Hương những anh hùng Điện Ngọc.b. Tóm tắt tác phẩm	Rừng xà nu kể về người anh hùng Tnú của dân làng Xô Man, Tây Nguyên, sau thời gian 3 năm đi theo cách mạng đã trở về làng, Tnú được Bé Heng đón và dẫn về làng. Trở về đây anh gặp lại người thân nhất là Cụ Mết già làng và bà con mừng rỡ đón Tnú.	Cụ Mết kể về cuộc đời của Tnú, từ khi anh Xút bị giặc treo cổ, bà Nhan bị chặt đầu, Tnú và Mai phải đi vào rừng để nuôi anh Quyết, được anh dạy học chữ. Trong một lần băng rừng Tnú bị giặc bắt, bị tra tấn, Tnú vượt ngục trốn .	Dân làng quyết tâm phản kháng, nghe tin Thằng Dục đưa lũ giặc về vây làng. Bọn giặc không tìm thấy Tnú đã tra tấn mẹ con Mai. Căm thù giặc anh tay không ra cứu vợ con, nhưng bị giặc bắt., chúng đốt cháy 10 ngón tay Tnú bằng nhựa xà nu. Tình thế nguy cấp cụ Mết và thanh niên từ rừng xông ra, dùng mác, rựa chém chết lũ ác ôn giải cứu cho Tnú. Kết thúc truyện cụ Mết, bé Heng, Dít tiễn Tnú ra đi theo cách mạng để đánh đuổi bọn giặc. Câu 1: Chi tiết nào sau đây không chính xác khi giới thiệu về nhà văn Nguyễn Minh Châu?.a. Trưởng thành trong thời kì chống Pháp. Chống Mỹ.b. Viết về đề tài người nông dân nghèo.c. Viết thành công về mảnh đất tây nguyên và con người nơi đây.d. Sáng tác mang đậm tính sử thi và cảm hứng lãng mạn.Câu 2 : Hình ảnh cây xà nu đựơc tác giả miêu tả với những nét nghĩa nào? a. Tả thực - Tượng trưng.b. Tả thực - Lãng mạn.c. Lãng mạn - anh hùng ca. .d. Lãng mạn – Tượng trưng.Câu 3: Hình ảnh Xà nu miêu tả trong tác phẩm có những vẻ đẹp gì?a. Ham ánh sáng mặt trời.b. Có sức sống mạnh mẽ, mãnh liệt. c. Gắn bó với dân làng và cuộc kháng chiếnd. Cả ba phương án trên.II. Đäc- hiÓu VĂN BẢN 1. Hình tượng cây xà nu Mang hai lớp nghĩa: tả thực và tượng trưng.a. Hình ¶nh thùc- Rõng xµ nu n»m trong sù hñy diÖt b¹o tµn"c¶ rõng xµ nu hµng v¹n c©y kh«ng c©y nµo lµ kh«ng bÞ thư¬ng". "cã những c©y bÞ chÆt ®øt ngang nöa th©n mình ®æ µo µo như­ mét trËn b·o". "cã những c©y con võa lín ngang tÇm ngùc ngư­êi bÞ ®¹n ®¹i b¸c chÆt ®øt lµm ®«i. ë những c©y ®ã, nhùa cßn trong, chÊt dÇu cßn lo·ng, vÕt thư­¬ng kh«ng lµnh ®­ưîc cø loÐt m·i ra, năm m­ưêi h«m sau thì c©y chÕt". -> Nhµ văn ®· mang nçi ®au cña con ngư­êi ®Ó biÓu ®¹t cho nçi ®au cña c©y. Søc sèng m·nh liÖt cña c©y xµ nu + Vẻ đẹp:Hình dáng: “ nhọn hoắt như mũi lê”, như “ mũi tên lao thẳng lên bầu trời”.Màu sắc: “xanh rờn”.Mùi hương: “thơm ngào ngạt”, “thơm mỡ màng”.Ham ánh sáng mặt trời.-> Quan sát tinh tế, miêu tả kết hợp so sánh.+ Sinh s«i n¶y në kháe: "C¹nh mét c©y xµ nu míi ng· gôc ®· cã bèn năm c©y con mäc lªn". ->T¸c gi¶ sö dông c¸ch nãi ®èi lËp (ng· gôc- mäc lªn; mét- bèn năm) ®Ó kh¼ng ®Þnh mét kh¸t väng thËt cña sù sèng. + Xµ nu b¶o vÖ lµng X« Man: "Cø thÕ hai ba năm nay, rõng xµ nu ­ưìn tÊm ngùc lín ra che chë cho lµng". -> Nhân hóaTái hiện trước mắt người đọc hình ảnh những cánh rừng xà nu ở Tây Nguyên.b. Nghĩa biểu tượng - Xaø nu coù maët trong ñôøi soáng haøng ngaøy, trong lòch söû ngaøn ñôøi cuûa daân laøng Xoâ-man :+ Löûa xaø nu chaùy trong moãi beáp, chaùy trong ñoáng löûa ôû nhaø öng.+Khoùi xaø nu queùt ñen taám baûng cho anh quyeát daïy Tnuù vaø Mai hoïc chöõ.+Goác caây xaø nu caïnh con nuôùc lôùn laø nôi baét ñaàu cho tình yeâu saâu ñaäm tha thieát cuûa Mai vaø Tnuù.+Aùnh ñuoác xaø nu ñeâm ñeâm soi saùng cho daân laøng maøi giaùo maùc chuaån bò ñoàng khôûi.+ Daàu xaø nu, giaëc duøng ñoát 10 ñaàu ngoùn tay Tnuù => Hình aûnh caây xaø nu luoân gaén boù vôùi nieàm vui, noãi ñau –giao hoøa chieáu öùng vôùi cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân Taây Nguyeân. - Rừng xà nu bị tàn phá với rất nhiều vết thương. Nỗi đau của con người Tây Nguyên trong chiến tranh.Tượng trưng cho sức sống dẻo dai,mãnh liệt của dân làng Xô Man, của con người Tây Nguyên+ Cây ham ánh sáng và khí trời -> Người dân Tây Nguyên yêu tự do, tin vào Đảng, đi theo bước chân cách mạng+ Những cây xà nu vững chắc, không chịu ngã trước giông bão, bom đạn của kẻ thù “ưỡn tấm ngực lớn của mình che chở cho làng” -> gợi hình ảnh cụ Mết, con người tiêu biểu cho sức sống quật khởi của làng Xô Man + “Những cây vượt lên đựơc đầu người, cành lá sum sê như những con chim đã đủ lông mao, lông vũ” -> Biểu tượng cho những Mai, Dít, Tnú, Heng, thế hệ trẻ của làng Xô Man bất khuất, gắn bó với cách mạng - ÔÛ ñoïan keát : + “voâ soá nhöõng caây con moïc leân”.+ “nhöõng caây môùi nhuù khoûi maët ñaát, nhoïn hoaét nhö nhöõng muõi leâ”.+ “Ñeán huùt taàm maét nhöõng röøng xaø nu noái tieáp ñeán chaân trôøi”. hình aûnh ñöôïc laùy laïi nhöng laïi coù söï phaùt trieån veà yù nghóa bieåu töôïng troïn veïn cho noãi ñau, phaåm chaát söùc maïnh cuûa daân laøng Xoâ-man, gôïi yù nghóa nhan ñeà taùc phaåm : Röøng xaø nu. 2. Cuéc ®êi Tnó - Giíi thiÖu nh©n vËt+ Hoàn cảnh nhân vật xuất hiện:Tnú xuất hiện trong lần về thăm dân làng, sống trong sự thương yêu của dân làng. Qua lời kể rất tự nhiên của già làng theo cách kể “ khan “ của người TN. -> T¸c gi¶ xuÊt ph¸t tõ vÊn ®Ò céng ®ång ®Ó ph¶n ¸nh ®êi t­ cña Tnó + XuÊt th©n: mồ côi cha mẹ từ nhỏ, được dân làng cưu mang, giác ngộ cách mạng.+ Tính cách: cá tính, gan góc, táo bạo, dũng cảm.Tnó häc chữ: dám lấy đá đập vào đầu mình khi học cái chữ không sáng dạ bằng Mai.Tnú thay người già làm liên lạc, nuôi giấu cán bộ, nhanh nhẹn luồn rừng đưa thư, vượt qua suối lũ một cách dũng cảm. Khi bị giặc bắt, chú bé nhỏ tuổi này đã chỉ vào bụng mình và nói: “Cộng sản ở đây này”.Mặc cho những vết dao chém dọc ngang trên tấm lưng bé nhỏ, Tnú vẫn không khai báo Sè phËn ®au th­¬ng + Vợ con bị giặc đánh chết + Tnú bị giặc bắt. Thằng Dục ác ôn đã dùng giẻ tẩm nhựa xà nu tra tấn anh. -> Nỗi đau thương này là minh chứng hùng hồn cho câu nói vừa giản dị vừa sâu sắc của cụ Mết: “Chúng nó đã cầm súng, mình phải cầm giáo”. - Søc sèng m·nh liÖt v­ît trªn ®au th­¬ng+ Tnó trong ®ªm næi dËy cña bu«n lµng: Lửa cháy trong lồng ngực, cháy ở bụng! Máu anh mặn chát ở đầu lưỡi. Tnú “cắn nát môi” chịu đựng. Tnú lẫm liệt hiên ngang “không thèm kêu van!” Tiếng hét căm hờn, phẫn uất của Tnú đã vang vọng khắp núi rừng Xô man, như khơi dậy cao độ lòng căm thù giặc của cả buôn làng+ Tnú gia nhập lực lượng chính quy . -> C©u chuyÖn vÒ cuéc ®êi mét con ng­Ưêi trë thµnh c©u chuyÖn mét thêi, mét nƯ­íc. Nhân vật Tnú được xây dựng qua hình ảnh đôi bàn tay khi còn lành lặn học chữ vụng về , đập đá vào đầu tự trừng phạt vì học chậm Khi bị bắt bị tra hỏi đặt tay lên bụng mình “ cộng sản ở đây này ”Khi bị tra tấn giặc tẩm dầu Xànu và đốt 10 đầu ngón tay nghiến răng chịu đựng..Tnú muốn dùng đôi bàn tay ấy để giết chết kẻ thù-> Biểu tượng cho ý chí bất khuất , cho sức sông mãnh liệt của Tnú và người dân làng Xôman Tiểu kết -> Bút pháp lí tưởng hóa: Tác giả xây dựng nhân vật Tnú bằng nghệ thuật độc đáo. Tnú vừa có những nét riêng cá tính sống động, vừa mang phẩm chất có tính khái quát, tiêu biểu. Lời văn với những câu văn giàu tính tạo hình, giàu nhạc điệu, khi thâm trầm , khi tha thiết, trang nghiêm. Từ không gian kể chuyện đến nhân vật trong truyện đều mang chất sử thi đậm nét. -> Chủ đề tác phẩm: “chúng nó cầm súng, mình phải cầm giáo”-> Xây dựng thành công nhân vật Tnú, nhà văn đã khắc hoạ được hình ảnh tiêu biểu của con người mang đậm dòng máu, tính cách của núi rừng Tây Nguyên a/ Nhân vật cụ Mết :- Cụ già 60 tuổi : mắt sáng , râu dài tới ngực , bàn tay nặng trịch như kềm sắt, ngực căng , tiếng nói ồ ồ dội vang ..=> Ở cụ toát ra nét đẹp quắc thước , cứng cõi , lẫm liệt , mạnh mẽ..- Già làng có uy tín và được kính trọng3. C¸c nh©n vËt khác- Trầm tỉnh , sáng suốt , dày dạn kinh nghiệm : hiểu rằng đánh Mỹ là phải đánh lâu dài- Là người cổ động tổ chức , điều hành phong trào đấu tranhNhân vật gạch nối giữa quá khứ và hiện tại , là điểm tựa vững chắc cho thế hệ trẻ trong kháng chiến chống MỹSơ kết : Nhân vật được xây dựng bằng bút pháp sử thi và cảm hứng lãng mạn , cụ Mết tượng trưng cho lịch sử , cho truyền thống hiên ngang bất khuất , cho sức sống bền bỉ của dân làng Xô Manc/ Nhân vật Dít - Cô gái trẻ giàu nghị lực , là hiện thân và sự tiếp nối của Mai- Gan lì từ nhỏ : từ bé đã tiếp tế liên lạc bị bắt bị đạn bắn quanh người vẫn không sợ- Có bản lĩnh vững vàng và trưởng thành mau lẹ : thay đổi từ hình dạng , lời nói , đến việc làmNhân vật Dít đặc biệt được xây dựng qua hình ảnh đôi mắtKhi bị khủng khoảng tâm lý đôi mắt mở to trừng trừng nhìn bọn línhĐôi mắt mở to bình thản nghiêm nghịCô hiện thân cho cây Xà Nu đã trưởng thành và trở thành người lãnh đạo nguyên tắc , bản lĩnh nhưng rất tình cảm với mọi ngườid/ Nhân vật bé Heng :- Lớp măng non nối tiếp cha ông đánh giặc - Chú bé hồn nhiên tươi sáng , sống động- Hình ảnh chú bé “ súng đeo chéo ngang lưng ra vẻ người lính thực sự” rất có ý nghĩaTượng trưng cho cây Xà Nu con đầy sinh lực và nhựa sống , hứa hẹn trở thành lực lượng kế tục trong cuộc chiến đấu dài lâu với kẻ thùSơ kết : Hình ảnh con người TN với đầy đủ các thế hệ, tiêu biểu cho các phẩm chất, khí phách của một tập thể anh hùng , mỗi nhân vật để lại trong lòng người đọc những ấn tượng sâu sắc 	* Những nhân vật trên là hình ảnh con người Tây Nguyên với đầy đủ các thế thệ, tiêu biểu cho các phẩm chất, khí phách của một tập thể anh hùng, mỗi nhân vật đê lại trong lòng người đọc những ấn tượng sâu sắc.4. Nghệ thuậtBút pháp sử thi: Hình ảnh cây xà nu xuyên suốt tác phẩm với hai lớp nghĩa: tả thực và biểu tượng. Giọng điêu sử thi trang nghiêm và chất thơ hùng tráng vút lên từ thiên nhiên và con người Tây Nguyên.Nghệ thuật trần thuật độc đáo: đan xen giữa thực tại và quá khứ khiến tác phẩm có khả năng dồn nén sự kiện: dung lượng ngắn nhưng nói về số phận của cả một buôn làng, một dân tộc, câu chuyện của một đời người được kể lại trong một đêm.Xây dựng được một số hình ảnh biểu tượng: cây xà nu, mười ngón tay thành mười ngọc đuốc.4. Kết luận	Qua truyÖn g¾n Rõng xµ nu, ta nhËn thÊy ®Æc ®iÓm phong c¸ch sö thi NguyÔn Trung Thµnh: h­íng vµo vÊn ®Ò träng ®¹i cña ®êi sèng d©n téc T¸c phÈm ®· ®Æt ra vÊn ®Ò cã ý nghÜa lín lao cña d©n téc vµ thêi ®¹i: ph¶i cÇm vò khÝ ®øng lªn tiªu diÖt kÎ thï b¹o tµn ®Ó b¶o vÖ sù sèng cña ®Êt n­íc, nh©n d©n.