Giáo án Ngữ văn Lớp 12 - Tiết 67+68+69: Chiếc thuyền ngoài xa (Nguyễn Minh Châu)

Tiờt 67, 68, 69
Ngày soạn: 
Lớp 
12A3
12A12
Sĩ số
Ngày dạy
CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA (Nguyễn Minh Châu)
A. Mục tiêu cần đạt
Giúp học sinh:
- KT:
+ Cảm nhận được những chiêm nghiệm sâu sắc của nhà văn về cuộc đời và nghệ thuật: Mỗi ngưòi trên cõi đời, nhất là người nghệ sĩ không nên nhìn đời và nhìn người một cách đơn giản, sơ lược mà cần phải nhìn nhận cuộc sống và con người một cách đa diện, nhiều chiều. Nghệ thuật chân chính luôn luôn gắn với cuộc đời và vì cuộc đời.
+ Hiểu được đặc sắc nghệ thuật của tác phẩm: tình huống truyện độc đáo, mang ý nghĩa khám phá, phát hiện về đời sống; điểm nhìn nghệ thuật sắc sảo, đa chiều; lời văn giản dị mà sâu sắc, dư ba.
- KN: đọc hiểu văn học VN sau 1975
- TĐ: trõn trọng con người, cú cỏi nhỡn đa diện, nhiều chiều trước cỏc sự việc, hiện tượng, con người; sống nhõn ỏi, bao dung
Hỡnh thành cỏc năng lực sau:
+ Năng lực thu thập thụng tin
+ Năng lực trỡnh bày suy nghĩ
+ Năng lực giải quyết vấn đề
+ Năng lực sỏng tạo
+ Năng lực hợp tỏc
+ Năng lực tự quản bản thõn
+ Năng lực thưởng thức văn học/cảm thụ thẩm mỹ
B. Thiết kế dạy học 
1. Phương pháp:
- Đọc – hiểu tác phẩm; Nêu và giải quyết vấn đề; Xây dựng tình huống học tập để HS trao đổi, thảo luận; Phương pháp phân tích, cắt nghĩa, bình giá trên cơ sở trao đổi, thảo luận.
2. Giáo viên hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài học
- Giáo viên yêu cầu học sinh tìm kiếm tư liệu về tác giả Nguyễn Minh Châu, về văn bản “CTNX”, tóm tắt tác phẩm.
II. Tiến hành dạy học 
1. ổn định lớp
2. Kiểm tra bài cũ: Giáo viên kiểm tra sự chuẩn bị bài của học sinh 
3. Bài mới
HĐ khởi động 5p
Nhà văn Nguyễn Minh Châu đến với văn học vào một thời điểm lịch sử đặc biệt: Cả nước lên đường đánh Mĩ. Vì thế, các sáng tác của Nguyễn Minh Châu trước 1975 thường giàu cảm hứng lãng mạn, đậm chất sử thi, chất anh hùng ca.
Sau đại thắng mùa xuân 1975, Nguyễn Minh Châu đã trăn trở, tìm tòi một hướng đi mới cho văn học. Nhà văn đã hướng những trang viết của mình đến những vấn đề đời tư, đời sống cá nhân phức tạp, quan tâm đến từng số phận con người cụ thể. Tâm điểm của những khám phá nghệ thuật của Nguyễn Minh Châu là con người trong cuộc mưu sinh, trong hành trình nhọc nhằn kiếm tìm hạnh phúc và hoàn thiện nhân cách. Nguyễn Minh Châu trở thành một trong những cây bút tiên phong của văn học Việt Nam thời kì đổi mới.
“CTNX” là một trong những sáng tác tiêu biểu của Nguyễn Minh Châu giai đoạn sau 1975. Với tác phẩm này, Nguyễn Minh Châu xứng đáng là “nhà văn mở đường tinh anh và tài năng nhất của văn học ta hiện nay” (Nguyên Ngọc).
Hoạt động của GV
TG
Nội dung kiến thức cần đạt
Tiết 1
HĐ hỡnh thành KT ; Luyện tập
Em hãy trình bày những nét chính về nhà văn Nguyễn Minh Châu ?
HS suy nghĩ trả lời. GV chốt KT
10
I. Giới thiệu tác giả, tác phẩm 
1, Tác giả
Tiểu sử:
- Nguyễn Minh Châu (1930-1989), quê quán: huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An.
- Xuất thân:
+ Gia đình nông dân nghèo
+ Gia nhập quân đội năm 1950
+ Là nhà văn trưởng thành trong 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ.
- Con đường văn nghiệp:
+ Bắt đầu viết văn từ 1960, đến 1967 gây được sự chú ý với tiểu thuyết “Cửa sông”.
+ Sau 1975, ông là cây bút tiên phong trong phong trào đổi mới văn học.
- GV kiểm tra câu hỏi 1 đã giao cho HS chuẩn bị ở nhà.
- GV chia nhóm để HS thảo luận.
Sự nghiệp sáng tác: 2 giai đoạn
- Trước 1975:
+ Cảm hứng sử thi, lãng mạn với giọng điệu ngợi ca trang trọng.
+ Nhân vật trung tâm là những người lính, người anh hùng trong chiếu đấu.
+ Ngôn ngữ trữ tình, lãng mạn.
+ Tác phẩm tiêu biểu:
. Cửa sông (Tiểu thuyết)
. Những vùng trời khác nhau (Tập truyện ngắn)
. Dấu chân người lính (Tiểu thuyết)
- Sau 1975:
+ Chuyển sang cảm hứng nhân sinh, thế sự; khai thác cuộc sống ở góc độ đời tư đời sống con người.
+ Nhân vật trung tâm là những con người trong cuộc mưu sinh, trong hành trình nhọc nhằn kiếm tìm hạnh phúc và hoàn thiện nhân cách.
+ Ngôn ngữ đời thường, bình dị nhưng giàu tính chính luận, triết luận.
+ Tác phẩm tiêu biểu:Bức tranh (Tập truyện ngắn), Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành (Tập truyện ngắn), Bến quê (Tập truyện ngắn)
- GV(?): Em hãy nêu xuất xứ truyện “CTNX”. Theo em, tác phẩm này có vị trí như thế nào trong sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Minh Châu giai đoạn sau 1975?
10
2, Tác phẩm
- Xuất xứ: Sáng tác năm 1983, in lần đầu trong tập “Bến quê”. Sau được tác giả đưa vào tập “CTNX”, năm 1988.
- Vị trí:
+ “CTNX” là tác phẩm tiêu biểu cho hướng tiếp cận đời sống từ góc độ đời tư – thế sự của Nguyễn Minh Châu trong giai đoạn sáng tác sau 1975.
+ “CTNX” là tác phẩm đánh dấu sự thành công quá trình đổi mới tư duy nghệ thuật của Nguyễn Minh Châu.
đ GV hệ thống các sự kiện chính lên bảng, gọi 1 HS tóm tắt văn bản
- Tóm tắt văn bản
 Theo yêu cầu của trưởng phòng, nghệ sĩ Phùng đến vùng biển là nơi anh đã từng chiến đấu để chụp một tấm ảnh cho cuốn lịch năm sau. Anh đã phát hiện và chụp được “một cảnh đắt trời cho” đó là cảnh một chiếc thuyền ngoài xa đang ẩn hiện trong biển sớm mờ sương. Nhưng khi chiếc thuyền vào bờ, anh đã kinh ngạc hết mức khi chứng kiến từ chính chiếc thuyền đó cảnh một người chồng đánh đập vợ hết sức dã man, đứa con vì muốn bảo vệ mẹ đã đánh trả lại cha mình. Những ngày sau đó, sự việc luôn lặp lại và Phùng đã ra tay can thiệp. Chánh án Đẩu (người đồng đội cũ của Phùng) mời người đàn bà đến toà án huyện. Tại đây, chị đã từ chối sự giúp đỡ của Đẩu và Phùng, nhất định không chịu bỏ chồng, đưa ra lí do bằng chính câu chuyện kể về đời mình. Tấm ảnh của Phùng được chọn vào bộ lịch năm sau, trở thành kiệt tác nghệ thuật. Mỗi lần ngắm tấm ảnh, tuy là ảnh trắng đen, bao giờ Phùng cũng thấy hiện lên cái màu hồng hồng của ánh sương mai cùng với hình ảnh người đàn bà lam lũ, nghèo khổ.
- GV(?) Văn bản truyện “CTNX” chia thành mấy phần? Nội dung từng phần.
- Bố cục: Ba phần
- Phần 1 (từ đầu đến “chiếc thuyền lưới vó đã biến mất?): hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh.
- Phần 2: (từ “Đây là lần thứ hai. giữ phá”): Câu chuyện của người đàn bà hàng chài ở toà án huyện.
- Phần 3 (đoạn còn lại): tấm ảnh được chọn trong “bộ lịch năm ấy”
GV: Qua việc tóm tắt tác phẩm, em hãy cho biết truyện có mấy tình huống? Đó là những tình huống nào?
10
II. Đọc - hiểu 
1. Tình huống truyện
a. Ba tình huống chính
- Tình huống 1: Nghệ sĩ Phùng choáng ngợp trước vẻ đẹp tuyệt đỉnh của thiên nhiên vùng phá nước sinh động, thơ mộng.
- Tình huống 2: Nghệ sĩ Phùng kinh ngạc khi chứng kiến cảnh bạo hành của gia đình người đàn bà hàng chài.
- Tình huống 3: Phùng và Đẩu ngạc nhiên khi người đàn bà nhất định không chịu bỏ người chồng tàn ác.
- GV yêu cầu HS chú ý từng tình huống, phân tích và chỉ ra ý nghĩa của chúng.
- GV: Trở lại vùng phá nước, Phùng đã bắt gặp “một cảnh đất trời cho”. Em hãy tưởng tượng và miêu tả lại cảnh đẹp ấy?
10
b. ý nghĩa của tình huống truyện
- Tình huống 1:
+ “Một cảnh đắt trời cho”: Con thuyền dập dềnh trên biển mờ sương buổi ban mai.
đ Bức hoạ diệu kì mà thiên nhiên, cuộc sống ban tặng cho con người.
đ “bức tranh mực tàu của một danh hoạ thời cổ”. Từ đường nét đến ánh sáng đều hài hoà và đẹp, một vẻ đẹp thực đơn giản và toàn bích.
- GV(?) Khi chụp được bức ảnh “toàn bích”, tâm trạng của Phùng như thế nào?
Trong lúc cảm nhận vẻ đẹp của ngoại cảnh, Phùng nghĩ đến lời của ai đó: “bản thân cái đẹp chính là đạo đức”
+ Tâm trạng của nghệ sĩ Phùng: bối rối như bị bóp nghẹt trái tim, tưởng chính mình vừa khám phá cái chân lí của sự toàn thiện.
đ Phùng hạnh phúc tột đỉnh vì bắt gặp được nét đẹp nghệ thuật của ngoại cảnh.
- GV(?): Em hãy tìm câu văn miêu tả hình ảnh con người trong bức tranh “tuyệt bích” của ngoại cảnh?
?Sự xuất hiện của con người có tác dụng gì?
+ Hình ảnh con người trong bức tranh ngoại cảnh:
. Vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im phăng phắc như tượng trên mui thuyền.
. Đang hướng mặt vào bờ.
đCon người xuất hiện làm cho bức tranh ngoại cảnh hài hoà “từ đường nét đến ánh sáng”.
đ Vẻ đẹp thơ mộng, lãng mạn của thiên nhiên và con người vùng phá nước gây cho nghệ sĩ Phùng niềm hưng phấn nghệ thuật đặc biệt.
Nghệ sĩ Phùng đến vùng phá nước để khám phá vẻ đẹp thơ mộng, lãng mạn nơi đây. Anh đã hoàn toàn thoả mãn khi gặp “một cảnh đắt trời cho”. Theo em, người nghệ sĩ này có quan niệm như thế nào về nghệ thuật?
đ Nghệ sĩ Phùng là người theo quan điểm nghệ thuật duy mĩ. Anh đã thoả mãn với “cái đẹp của ngoại cảnh” - đó là hình ảnh con thuyền nhìn từ xa.
- GV(?): Đằng sau bức tranh tuyệt mĩ của ngoại cảnh, người nghệ sĩ đã chứng kiến cảnh tượng gì?
- Tình huống 2:
+ Nghệ sĩ Phùng chứng kiến cảnh tượng một người đàn ông đánh vợ dã man.
. Lão đàn ông mặt đỏ gay, hùng hổ rút trong người ra một chiếc thắt lưng quật tới tấp vào lưng người đàn bà.
. Người đàn bà cam chịu đầy nhẫn nhục, không van xin, cũng không bỏ chạy.
- GV(?): Thái độ của người nghệ sĩ khi chứng kiến cảnh tượng đó? Tại sao Phùng có thái độ như vậy
+ Thái độ của Phùng: Kinh ngạc đến sững sờ, “cứ đứng há mồm ra mà nhìn”.
đ Nghệ sĩ Phùng đã thấy được sự thật cuộc đời đằng sau vẻ đẹp điền viên bên ngoài của nó.
GV(?): Cảnh tượng bạo lực mà Phùng chứng kiến hoàn toàn đối lập với cái “chân lí của sự toàn thiện” mà anh vừa chứng kiến ở trên. Hãy chỉ ra những đối lập đó.
đ Niềm tin vào cái đẹp của nghệ sĩ Phùng bắt đầu lung lay.
- GV(?) để chốt ý: Qua việc để cho nghệ sĩ Phùng chứng kiến pha bạo lực của gia đình hàng chài, nhà văn Nguyễn Minh Châu muốn người đọc nhận thức điều gì về cuộc đời?
đ Cuộc đời không đơn giản, xuôi chiều mà chứa đựng nhiều nghịch lí. Cuộc sống luôn tồn tại những mặt đối lập, những mâu thuẫn: đẹp – xấu, thiện - ác, 
Tiết 2
- GV nêu vấn đề: (?) 
Trước việc người đàn bà nhất định không chịu bỏ người chồng tàn ác, nghệ sĩ Phùng và chánh án Đẩu đã “ngộ” ra nhiều điều. Theo em, họ đã “ngộ” ra những điều gì sâu sắc?
10
- Tình huống 3:
+ Nghệ sĩ Phùng và chánh án Đẩu ngạc nhiên vì người đàn bà nhất định không chịu bỏ người chồng tàn bạo.
+ Lí lẽ của người đàn bà: chấp nhận tất cả vì các con, sống cho con chứ không sống cho mình.
đ Phùng và Đẩu “ngộ” ra rằng: cuộc đời thì đa sự, con người thì đa đoan.
GV(?): Em hãy chỉ ra tiến trình thay đổi nhận thức của nghệ sĩ Phùng qua 3 tình huống trên.
đ 3 tình huống truyện thể hiện quá trình nhận thức lại của nghệ sĩ Phùng (một hoá thân của Nguyễn Minh Châu) về nghệ thuật: từ quan điểm nghệ thuật duy mĩ đến nghệ thuật vị nhân sinh – Nghệ thuật đích thực phải vì cuộc sống, vì con người.
- GV(?): Ngoại hình người đàn bà miêu tả như thế nào? Ngoại hình thể hiện tính cách của người đàn bà này như thế nào?
10
2. Hệ thống nhân vật
a. Nhân vật người đàn bà hàng chài
- Ngoại hình thô kệch:
+ Thân hình cao lớn, đường nét thô kệch, rỗ mặt.
+ Khuôn mặt mệt mỏi, tái ngắt.
+ Cánh tay buông thõng, cặp mắt luôn nhìn xuống chân.
+ Tấm lưng áo bạc phếch, rách rưới, nửa thân dưới ướt sũng.
đ Sự nghèo khổ, vất vả và thái độ cam chịu in hằn trên ngoại hình người đàn bà.
- GV(?): Em hãy tìm các dẫn chứng cho thấy nỗi bất hạnh của người đàn bàn này.
- Người đàn bà bất hạnh.
+ Cuộc sống khốn khó: Thuyền vó bè lênh đênh trên mặt phá mênh mông, tần tảo mà vẫn đói nghèo.
+ Nạn nhân của cảnh bạo hành: bị chồng đánh bất cứ khi nào, “ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng”.
đ Chị luôn luôn “phải gánh lấy cái khổ”
- GV(?): Tại sao người đàn bà này phải chấp nhận bất hạnh? Em giải thích như thế nào về thái độ của người đàn bà khi bị chồng đánh đập dã man trên bãi cát hoang vắng?
- Người mẹ thương con, người vợ giàu lòng trắc ẩn.
+ Xin với chồng đưa mình lên bờ mà đánh.
+ Chấp nhận đòn roi của chồng, hiểu đó là những giải pháp giải toả tâm lí cho chồng.
đ Chịu đựng mọi đau đớn vì sự no ấm, hạnh phúc của các con và sự bình yên của gia đình.
-> Người phụ nữ với những trải nghiệm sâu sắc về cuộc đời và lẽ sống.
- GV đạt câu hỏi gợi mở: Trong cuộc đối thoại với nghệ sĩ Phùng và chánh án Đẩu, nhà văn nhận xét:" người đàn bà để lộ ra cái vẻ sắc sảo".Tại sao ông lại nhận xét như vậy? Sự sắc sảo của người đàn bà thể hiện như thế nào?
- GV(?): Từ những điều vừa phân tích ở trên, em đánh giá như thế nào về nhân vật người đàn bà hàng chài?
15
+ Gia đình vạn chài cần có một cột buồm vững chãi để chống chọi với phong ba- đó là người đàn ông
"trên thuyền phải có một người đàn ông"vì cũng có khi biển động sóng gió)
+ Chức phận của người đàn bà ở thuyền: sống cho con chứ không sống cho mình. ("Đàn bà ở thuyền chúng tôi phải sống cho con chứ không sống cho mình").
đ Kiên quyết không bỏ chồng, dù chồng mình là “lão đàn ông tàn độc nhất thế gian”.
đ Người đàn bà rất sâu sắc, thấu hiểu lẽ đời. Chị biết chắt chiu hạnh phúc từ những nhọc nhằn, lam lũ của đời thường. Đó là người phụ nữ nhân hậu, bao dung, giàu đức hi sinh và lòng vị tha.
- GV(?): Tìm những chi tiết miêu tả ngoại hình của người chồng? Dụng ý của nhà văn khi miêu tả ngoại hình nhân vật này?
10
b. Nhân vật người đàn ông
- Ngoại hình:
+ Lưng rộng va cong như một chiếc thuyền.
+ Mái tóc tổ quạ.
+ Hàng lông mày cháy nắng, hai con mắt độc dữ.
+ Chân đi chữ bát, bước từng bước chắc chắn.
đ Cuộc sống đói nghèo, lam lũ in dấu lên dáng vẻ khắc khổ của người đàn ông.
- GV(?) Thói vũ phu của người đàn ông được tác giả đặt dưới những sự phán xét rất khác nhau. Theo em, điều này có ý nghĩa gì?
+ GV định hướng: Nhà văn đề nghị một cách nhìn như thế nào đối với con người.
đ phải có cái nhìn đa diện, nhiều chiều.
- GV?): Chi tiết “giọng đau đớn, rên rỉ” của người đàn ông hé lộ cho người đọc đièu gì về tính cách của nhân vật?
- Hành động bạo lực với người vợ:
+ Đưa vợ lên bãi cát hoang vắng để hành hạ.
+ Dùng dây lưng quất tới tấp vào lưng người đàn bà.
+ Nguyền rủa bằng “giọng đau đớn, rên rỉ”.
đ Tình trạng đói nghèo, đời sống bấp bênh kéo dài gây ra tâm trạng bế tắc, u uất cho con người; biến người chồng thành kẻ vũ phu, thô bạo.
đ Hành động đánh vợ của người đàn ông như một sự giải toả u uất, bế tắc.
đ Người chồng vũ phu là nạn nhân của hoàn cảnh sống khắc nghiệt. Anh ta lâm vào một bi kịch tình thương dai dẳng.
Tiết 3
10
c. Nhân vật cậu bé Phác
Có ý kiến cho rằng cậu bé Phác là nhân vật lưỡng diện. Em có đồng ý với ý kiến đó không? Vì sao?
Thiện
ác
- Thương mẹ.
- Lặng lẽ đưa ngón tay lau nước mắt cho mẹ
- Đánh lại bố.
- Dắt dao găm định chống lại bố.
đ Niềm tin trong trẻo của tuổi thơ trong Phác đã bị rạn vỡ.
đ Nỗi âu lo đầy trách nhiệm của nhà văn: Cậu bé Phác sẽ thành người như thé nào nếu môi trường sống không thay đổi tích cực?
GV(?): Đẩu là người như thế nào? Giải pháp anh đưa ra có phù hợp với hoàn cảnh của người đàn bà hàng chài không? Vì sao?
- GV(?): Theo em, chánh án Đẩu đã “vỡ ra” điều gì?
- GV(?): Quá trình nhận thức lại của Đẩu có ý nghĩa gì?
10
d. Nhân vật chánh án Đẩu
- Là người nắm cán cân công lí, Đẩu có lòng tốt nhưng lại xa rời thực tế. Anh bảo vệ luật pháp bằng sự thông hiểu sách vở nên trước cuộc sống đích thực anh trở thành kẻ nông nổi, ngây thơ.
- Sau buổi nói chuyện với người đàn bà, chánh án Đẩu đã “vỡ ra” những nghịch lí của đời sống. Anh hiểu ra rằng: muốn con người thoát khỏi cảnh khổ đau, tăm tối, man rợ cần có những giải pháp thiết thực chứ không phải chỉ là thiện chí hoặc lí thuyết đẹp đẽ.
đ Chánh án Đẩu đã nhận thức lại về công lí: Công lí phải là sự công bằng một cách có lí lẽ; công lí phải xuất phát từ lời thỉnh cầu của quần chúng nhân dân.
- GV tổ chức HS làm việc theo nhóm: Theo em, câu chuyện của người đàn bà hàng chài giúp Phùng có thêm nhận thức gì mới mẻ?
- GV(?): Nghệ sĩ Phùng là nhân vật để nhà văn Nguyễn Minh Châu chuyển tải đến người đọc thông điệp gì?
10
e. Nhân vật nghệ sĩ Phùng
- Nghệ sĩ Phùng là kiểu nhân vật tư tưởng. Anh là một nghệ sĩ tài hoa, tâm hồn nhạy cảm, luôn khát khao kiếm tìm chân lí nghệ thuật.
- Qua câu chuyện, nghệ sĩ Phùng đã có sự nhận thức lại về chân giá trị của con người và đời sống: Con người đẹp trong cái bản thể đời thường của nó.
đ Nghệ sĩ Phùng là nhân vật mang đến thông điệp của nhà văn Nguyễn Minh Châu: Đừng bao giờ nhìn cuộc đời và con người một cách dễ dãi, xuôi chiều. Cần phải nhìn nhận mọi sự việc, hiện tượng trong hoàn cảnh của nó và trong quan hệ với nhiều yếu tố khác nữa.
 Hướng dẫn HS tìm hiểu chủ đề tư tưởng của tác phẩm..
- GV(?): Qua quá trình tìm hiểu giá trị của truyện, em hãy khái quát chủ đề của tác phẩm.
3. Chủ đề tư tưởng của tác phẩm 
- Tác phẩm thể hiện quá trình nhận thức của nhà văn về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc sống: Cái đẹp của nghệ thuật là bản thân cuộc sống với đầy đủ những gam màu tối, sáng, những quy luật tất yếu lẫn ngẫu nhiên, may rủi khó bề lường hết.
- Chủ nghĩa nhân đạo trong nghệ thuật không thể xa lạ với số phận cụ thể của con người. Nhan đề “Chiếc thuyền ngoài xa” giống như một sự gợi ý về khoảng cách, về cự li nhìn ngắm cuộc đời mà người nghệ sĩ cần coi trọng.
Hướng dẫn HS tìm hiểu ý nghĩa của các biểu tượng nghệ thuật trong tác phẩm .
- GV(?): Biểu tượng “CTNX” gợi ra ý nghĩa gì?
* GV định hướng suy nghĩ cho HS bằng cách gợi lại tình huống truyện
10
4. Các biểu tượng nghệ thuật 
a. Biểu tượng Chiếc thuyền ngoài xa
- Chiếc thuyền là biểu tượng của bức tranh thiên nhiên về biển và cũng là biểu tượng về cuộc sống sinh hoạt của người dân hàng chài.
- Chiếc thuyền ngoài xa là một hình ảnh gợi cảm, có sức ám ảnh về sự bấp bênh, dập dềnh của những thân phận, những cuộc đời trôi nổi trên sông nước.
- Chiếc thuyền ngoài xa biểu tượng cho mối quan hệ giữa nghệ thuật và đời sống:
+ Hiện thực cuộc sống mà nghệ thuật phản ánh, khám phá như chiếc thuyền ngoài xa kia không dễ gì nắm bắt được.
+ Chiếc thuyền nghệ thuật thì ở ngoài xa, nhưng sự thật cuộc đời lại ở rất gần. Đừng vì nghệ thuật mà quên đi cuộc đời, bởi lẽ nghệ thuật chân chính luôn là cuộc đời và vì cuộc đời.
?thống kê số lần xuất hiện của hình ảnh bãi xe tăng hỏng trong tác phẩm? Chỉ ra ý nghĩa ẩn dụ của hình ảnh bãi xe tăng hỏng.
b. Biểu tượng bãi xe tăng hỏng:
- Biểu tượng đa nghĩa:
+ Bằng chứng sống động cho chiến thắng của dân tộc ta trong cuộc kháng chiến chống Mĩ.
+ Cuộc chiến đấu chống đói nghèo, tăm tối mới bắt đầu.
đ Sự âu lo của nhà văn Nguyễn Minh Châu: chừng nào chưa thoát khỏi đói nghèo, chừng đó con người còn phải chung sống với cái xấu, cái ác.
?NMC muốn phát biẻu điều gì về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc đời?
- GV(?): Hình ảnh người đàn bà trong bức ảnh ở phần cuối tác phẩm có ý nghĩa gì?
c. Biểu tượng những tấm ảnh nghệ thuật 
+ ở đầu tác phẩm: Biểu tượng cho cái đẹp điền viên của ngoại cảnh.
+ ở cuối tác phẩm: Cái đẹp của cuộc sống đời thường.
+ Màu hồng của ánh sương mai – nghệ thuật.
+ Người đàn bà vùng biển – cuộc đời.
đ Thông điệp: nghệ thuật là chính cuộc đời và phải luôn vì cuộc đời.
đ Hình ảnh người đàn bà trong bức ảnh thể hiện niềm tin tưởng, lạc quan sâu sắc của nhà văn: Bão tố của thiên nhiên, sóng gió của cuộc đời luôn rình rập và đe doạ cuộc sống này, nhưng vượt lên trên những nghịch lí, con người vẫn tồn tại vững vàng trong tư thế chiến thắng.
Hướng dẫn HS tổng kết giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.
- GV(?): Nêu khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm?
5
II. Tổng kết giá trị nội dung, nghệ thuật 
1. Nội dung
“CTNX” đặt ra vấn đề phức tạp trong cuộc sống. Qua đó nhà văn đã thể hiện được quan niệm nghệ thuật về con người và cuộc sống. Mỗi con người đều có những vẻ đẹp riêng nhưng không dễ thấy mà phải đặt trong mối quan hệ đa dạng, nhiều chiều. Người nghệ sĩ trong sáng tạo nghệ thuật phải thâm nhập vào mạch ngầm của cuộc sống để khám phá những vẻ đẹp tiềm ẩn bên trong.
2. Nghệ thuật:
- Nghệ thuật xây dựng tình huống nghịch lí làm nổi bật tình huống chung, tình huống nhận thức.
- Giọng điệu: Chiêm nghiệm, suy tư phù hợp với quá trình nhận thức lại của nhân vật.
- Ngôn ngữ giản dị, đằm thắm mà đầy dư vị.
HĐ vận dụng
Trong phần Tiểu dẫn, SGK viết: Truyện ngắn “CTNX” kể lại chuyến đi của một nghệ sĩ nhiếp ảnh và “những chiêm nghiệm sâu sắc của ông về nghệ thuật và cuộc đời”. Qua bài học, em hiểu điều đó như thế nào?
HĐ mở rộng
Câu 1: Nêu cảm nhận của em về một nhân vật trong tác phẩm.
Câu 2: Nếu là chánh án Đẩu, em có chấp nhận những lí do mà người đàn bà hàng chài đưa ra không! Theo em, làm thế nào để chấm dứt nạn bạo hành trong gia đình hàng chài nói riêng và trong đời sống nói chung?