Giáo án Ngữ văn Lớp 12 - Tiết 59+60: Luyện đề tác phẩm "Vợ nhặt"

Tiêt 59, 60
Ngày soạn: 
Lớp 
12A6
12A7
Sĩ số
Ngày dạy
LUYỆN ĐỀ VỢ NHẶT (Kim Lân)
A. Môc tiªu bµi häc.
1. Kiến thức: 
- Ôn lại kiến thức cơ bản của tác phẩm, thấy ®­îc th¶m c¶nh cña nh©n d©n ta trong n¹n ®ãi n¨m 1945, đặc biÖt là tÊm lßng nh©n ¸i, søc sèng k× diÖu cña con ng­êi ngay bªn bê vùc th¼m cña c¸i chÕt vÉn h­íng vÒ sù sèng vµ kh¸t khao tæ Êm gia ®×nh.
- Luyện đề cụ thể
2. Kỹ năng: 
- KNCM: Rèn kỹ năng đọc- hiểu truyện ngắn
- KNS: 
+ Tự nhận thức về tấm lòng đồng cảm, trân trọng trước số phận con người của nhà văn, qua đó xác định các giá trị trong cuộc sống mà con người cần hướng tới
+ Tư duy sáng tạo: Phân tích, bình luận về cá tính nhân vật, về nghệ thuật tả cảnh,tả tình, cách kể chuyên tự nhiên, cách xây dựng nhân vật trong tác phẩm
Hình thành các năng lực sau:
+ Năng lực thu thập thông tin
+ Năng lực trình bày suy nghĩ
+ Năng lực giải quyết vấn đề
+ Năng lực thưởng thức văn học/cảm thụ thẩm mỹ
3. Thái độ: Có thái độ thông cảm, sẽ chia trước cảnh ngộ đau thương của con người, trân trọng những khát vọng sống chân chính của con người.
B. Ph­¬ng tiÖn thùc hiÖn: SGK, SGV, giáo án
C. C¸ch thøc tiÕn hµnh: Gîi t×m, ph©n tÝch, so s¸nh, tæng hîp
D. TiÕn tr×nh d¹y häc
1. æn ®Þnh lớp
2. KiÓm tra bµi cò: KT trong giờ học 
3. Bµi míi 
HĐ khởi động: Giờ trước chúng ta đã học tác phẩm Vợ nhặt – Kim Lân, giờ này chúng ta luyện đề cụ thể.
Ho¹t ®éng cña GV vµ HS
TG
Yªu cÇu c©n ®¹t
Tiết 1
HĐ thực hành
GV yªu cÇu HS nªu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ tg, tp ?
10
I. Kiến thức cơ bản
1. Tác giả
Kim L©n lµ c©y bót truyÖn ng¾n. ThÕ giíi nghÖ thuËt cña «ng th­êng lµ khung c¶nh n«ng th«n, h×nh t­îng ng­êi n«ng d©n. §Æc biÖt «ng cã nh÷ng trang viÕt ®Æc s¾c vÒ phong tôc vµ ®êi sèng th«n quª. 
2. Tác phẩm:
- Bèi c¶nh x· héi cña truyÖn
Ph¸t xÝt NhËt b¾t nh©n d©n ta nhæ lóa trång ®ay nªn th¸ng 3 n¨m 1945, n¹n ®ãi khñng khiÕp ®· diÔn ra. ChØ trong vßng vµi th¸ng, tõ Qu¶ng TrÞ ®Õn B¾c K×, h¬n hai triÖu ®ång bµo ta chÕt ®ãi.
- Ý nghÜa nhan ®Ò Vî nhÆt
Nhan ®Ò Vî nhÆt võa thÓ hiÖn th¶m c¶nh cña ng­êi d©n trong n¹n ®ãi 1945 võa béc lé sù c­u mang, ®ïm bäc vµ kh¸t väng, søc m¹nh h­íng tíi cuéc sèng, tæ Êm, niÒm tin cña con ng­êi vào tương lai dù ở trong c¶nh khèn cïng.
- T×nh huèng truyÖn: vừa độc đáo vừa éo le 
+ Độc đáo: trong n¨m ®ãi khñng khiÕp, ®ét nhiªn Trµng cã vî. 
+ Éo le: Người ta lấy vợ lúc ăn nên làm ra, trong hoµn c¶nh nạn đói thê thảm, Trµng "nhÆt" ®­îc vî lµ nhÆt thªm mét miÖng ¨n, nhÆt thªm tai häa cho m×nh, ®Èy m×nh ®Õn gÇn h¬n víi c¸i chÕt.
+ Thể hiện gi¸ trÞ hiÖn thùc: Tè c¸o téi ¸c thùc d©n, ph¸t xÝt gây nên th¶m c¶nh nạn ®ãi. Gi¸ trÞ nh©n ®¹o: T×nh nh©n ¸i, c­u mang ®ïm bäc nhau, kh¸t väng h­íng tíi sù sèng vµ h¹nh phóc.
GV phát PHT, hướng dẫn HS thực hành Đề 1 
? Hãy xác lập nội dung phần tìm hiểu đề
HS trả lời, GV chốt KT
?Hãy viết phần MB trong 10p?
HS viết, GV kiểm tra, nhận xét.
? Đoạn trích thể hiện nét chính gì về bà cụ Tứ?
HS trả lời, GV chốt KT
? Nghệ thuật xây dựng nhân vật bà cụ Tứ?
HS trả lời, GV chốt KT
?Tư tưởng nhân đạo của nhà văn Kim Lân trong tác phẩm Vợ nhặt
HS trả lời, GV chốt KT
Hãy viết kết bài?
HS trả lời, GV chốt KT
5
10
10
10
II. Luyện đề
Đề 1:
Bước 1: Tìm hiểu đề
- Kiểu bài: PT một đoạn trích trong tác phẩm văn xuôi
- Vấn đề cần NL: Nhân vật Bà cụ Tứ
- Thao tác lập luận: PT, CM, BL
- Phạm vi tư liệu: đoạn trích trong tác phẩm Vợ nhặt (KL)
Bước 2: Lập dàn ý
1. Mở bài: Giới thiệu vài nét về tác giả, tác phẩm, đoạn trích và nhân vật bà cụ Tứ. 
2. Thân bài:
- Chép ghi nhớ (SGK)
- Phân tích đoạn trích: cảm nhận về nhân vật bà cụ Tứ trong đoạn trích :
+ Nỗi buồn về cuộc đời nhiều cơ cực.
+ Diễn biến tâm trạng của người mẹ khi hiểu ra câu chuyện “nhặt vợ”của con trai.
- Vẻ đẹp tâm hồn của bà cụ Tứ:
+ Tình yêu thương, thấu hiểu lẽ đời.
+ Niềm tin vào tương lai.
- Nghệ thuật xây dựng nhân vật:
+ Đặt nhân vật vào tình huống truyện độc đáo.
+ Phân tích tâm lí tinh tế, ngôn ngữ giản dị có sức biểu cảm cao.
- Đánh giá chung về tư tưởng nhân đạo của nhà văn Kim Lân trong tác phẩm Vợ nhặt : 
 + Cảm thông, chia sẻ với số phận con người. Từ đó, gián tiếp tố cáo bọn thực dân, phong kiến, phát xít đã gây ra nạn đói khủng khiếp đối với nhân dân ta.
 + Trân trọng phẩm chất tốt đẹp của người lao động. 
 + Khẳng định sức sống mãnh liệt trong tâm hồn họ. 
 + Niềm tin vào tương lai cuộc sống của con người.
3. Kết bài: Khái quát lại vấn đề
Tiết 2
HĐ thực hành
GV hướng dẫn HS thực hành Đề 2
? Hãy xác lập nội dung phần tìm hiểu đề
HS trả lời, GV chốt KT
?Hãy viết phần MB trong 7p?
HS viết, GV kiểm tra, nhận xét.
? Phân tích nhân vật thị?
HS trả lời, GV chốt KT
? Liên hệ với nhân vật Thị Nở trong tác phẩm CP – Nam Cao?
HS trả lời, GV chốt KT
?Thái độ của nhà văn qua việc xây dựng hai nhận vật này?
HS trả lời, GV chốt KT
KB nêu nội dung gì?
HS trả lời, GV chốt KT
10
10
10
ĐỀ 2: Cảm nhận vẻ đẹp phẩm hạnh của nhân vật thị trong truyện ngắn Vợ nhặt của nhà văn Kim Lân (Ngữ văn 12, tập hai, NXB Giáo dục, 2017).
Từ đó, liên hệ với nhân vật Thị Nở trong truyện ngắn Chí Phèo của nhà văn Nam Cao để thấy điểm gặp gỡ trong quan niệm về vẻ đẹp con người của nhà văn KL và Nam Cao qua hai nhân vật này.
Bước 1: Tìm hiểu đề
- Kiểu bài: PT một nhân vật trong tác phẩm văn xuôi, liên hệ đến nhân vật có cùng phẩm chất
- Vấn đề cần NL: Nhân vật thị
- Thao tác lập luận: PT, CM, BL
- Phạm vi tư liệu: tác phẩm Vợ nhặt (KL)
Bước 2: Lập dàn ý
1. Mở bài: Giới thiệu đôi nét về nhà văn Kim Lân, truyện ngắn Vợ nhặt và vẻ đẹp phẩm hạnh của nhân vật thị.
2. Thân bài: 
- Phân tích nhân vật Thị:
+ Thị nạn nhân của nạn đói (không tên tuổi, quê quán, xấu xí, gầy đói) mà còn ở cả tính cách của cô: chao chát, chỏng lỏn, sưng sỉa, cong cớn, xà xuống ăn một chập bốn bát bánh đúc không nói năng gì, -> vô duyên, thiếu tự trọng.
+ Tuy nhiên, sâu thẳm trong tâm hồn người phụ nữ ấy là niềm khát khao hạnh phúc gia đình. Thị trở thành người phụ nữ đúng mực, có lòng tự trọng khi sống trong sự bảo bọc của gia đình. Trên đường theo Tràng về nhà, thị chân nọ bước díu cả vào chân kia vẻ ngượng nghịu. Trong lúc chờ đợi mẹ chồng về, thị chọn ngồi ở mép giường, vân vê tà áo rách bợt gợi bao nhiêu nỗi niềm tủi hổ. 
+ Thị biết san sẻ, vun đắp mái ấm gia đình: Biểu hiện sự thay đổi của thị rõ nhất là vào buổi sáng hôm sau, thị dọn dẹp nhà cửa cùng mẹ Tràng. Và qua con mắt của Tràng thì thị hôm nay khác lắm, rõ ràng là người đàn bà hiền hậu đúng mực không còn vẻ gì chao chát chỏng lỏn như mấy lần Tràng gặp ở ngoài tỉnh. Trong bữa ăn ngày đói, khi nhận từ tay mẹ chồng bát cháo cám đắng chát, thị vẫn vui vẻ bằng lòng. Rõ là thị cũng đã có ý thức chia sẻ khó khăn cùng gia đình mà không hề ca thán. Tràng, thị cũng như bà cụ Tứ, họ cần có nhau, bám vào nhau để cùng vượt qua nghịch cảnh của cuộc sống.
=> thị là một người phụ nữ có phẩm hạnh: hiền hậu đúng mực, có lòng tự trọng, đảm đang, hiền thục, biết san sẻ, vun đắp mái ấm gia đình.
- Liên hệ với nhân vật Thị Nở trong truyện ngắn Chí Phèo của nhà văn Nam Cao:
+ Cả hai nhân vật đều mang vẻ ngoài xấu xí với hoàn cảnh, tính cách cũng chẳng mấy tốt đẹp, nhưng khi được sống trong tình yêu thương, họ lại toát lên vẻ đẹp phẩm chất có thể đại diện cho những phẩm chất tốt đẹp nhất của con người và người phụ nữ nói riêng.
+ Thị Nở một người phụ nữ với vẻ ngoài xấu ma chê quỷ hờn, tính tình vô duyên, ế chồng nhưng từ khi gặp gỡ và sống chung với Chí Phèo, những phẩm chất tốt đẹp của nhân vật bắt đầu ngời sáng. Khác với những con người ở làng Vũ Đại, thị Nở đến với Chí Phèo tự nhiên; bằng tình thương vô tư, thị Nở đã chăm sóc Chí Phèo, thức tỉnh Chí Phèo, mang Chí Phèo trở về con đường lương thiện.
- Đánh giá chung: thông qua hai nhân vật, nhà văn thể hiện cái nhìn đa chiều về con người,thể hiện thái độ trân trọng dành cho những con người nhỏ bé trong xã hội
3. Kết bài: Khái quát lại vấn đề
HĐ vận dụng:
- Kiểm tra 15 phút
- Viết đoạn văn triển khai thân bài của một trong hai đề
HĐ mở rộng: Chuẩn bị bài tiếp theo Rừng xà nu (NTT)
PHIẾU HỌC TẬP LUYỆN ĐỀ VỢ NHẶT (KIM LÂN)
ĐỀ 1:
 Bà lão cúi đầu nín lặng. Bà lão hiểu rồi. Lòng người mẹ nghèo khổ ấy còn hiểu ra biết bao nhiêu cơ sự, vừa ai oán vừa xót thương cho số kiếp đứa con mình. Chao ôi, người ta dựng vợ gả chồng cho con là lúc trong nhà ăn nên làm nổi, những mong sinh con đẻ cái mở mặt sau này. Còn mình thì Trong kẽ mắt kèm nhèm của bà rỉ xuống hai dòng nước mắt Biết rằng chúng nó có nuôi nổi nhau sống qua được cơn đói khát này không.
 Bà lão khẽ thở dài ngửng lên, đăm đăm nhìn người đàn bà. Thị cúi mặt xuống, tay vân vê tà áo đã rách bợt. Bà lão nhìn thị và bà nghĩ: Người ta có gặp bước khó khăn, đói khổ này, người ta mới lấy đến con mình. Mà con mình mới có vợ được Thôi thì bổn phận bà làm mẹ, bà đã chẳng lo được cho con May ra mà qua khỏi được cái tao đoạn này thì thằng con bà cũng có vợ, nó yên bề nó, chẳng may ra ông giời bắt chết cũng phải chịu chứ biết thế nào mà lo cho hết được?
 Bà lão khẽ dặng hắng một tiếng, nhẹ nhàng nói với “nàng dâu mới”:
 - Ừ, thôi thì các con đã phải duyên phải kiếp với nhau, u cũng mừng lòng 
 Tràng thở đánh phào một cái, ngực nhẹ hẳn đi. Hắn ho khẽ một tiếng, bước từng bước dài ra sân. Bà cụ Tứ vẫn từ tốn tiếp lời:
 - Nhà ta thì nghèo con ạ. Vợ chồng chúng mày liệu mà bảo nhau làm ăn. Rồi ra may mà ông giời cho khá Biết thế nào hở con, ai giàu ba họ, ai khó ba đời? Có ra thì rồi con cái chúng mày về sau.
 Bà lão đăm đăm nhìn ra ngoài. Bóng tối trùm lấy hai con mắt. Ngoài xa dòng sông sáng trắng uốn khúc trong cánh đồng tối. Mùi đốt đống rấm ở những nhà có người chết theo gió thoảng vào khét lẹt. Bà lão thở nhẹ ra một hơi dài. Bà lão nghĩ đến ông lão, nghĩ đến đứa con gái út. Bà lão nghĩ đến cuộc đời cực khổ dài dằng dặc của mình. Vợ chồng chúng nó lấy nhau, cuộc đời chúng nó liệu có hơn bố mẹ trước kia không?...
 - Con ngồi xuống đây. Ngồi xuống đây cho đỡ mỏi chân.
 Bà lão nhìn người đàn bà, lòng đầy thương xót. Nó bây giờ là dâu là con trong nhà rồi. Người đàn khẽ nhúc nhích, thị vẫn khép nép đứng nguyên chỗ cũ. Bà lão hạ thấp giọng xuống thân mật:
 - Kể ra làm dăm ba mâm thì phải đấy, nhưng nhà mình nghèo, cũng chả ai người ta chấp nhặt chi cái lúc này. Cốt làm sao chúng mày hòa thuận là u mừng rồi. Năm nay thì đói to đấy. chúng mày lấy nhau lúc này, u thương quá 
 (Trích Vợ nhặt – Kim Lân, Ngữ văn 12, tập hai, NXB Giáo dục Việt Nam, 2009, tr 28-29)
 Cảm nhận của anh/chị về nhân vật bà cụ Tứ trong đoạn trích trên. Từ đó, bình luận ngắn gọn về tư tưởng nhân đạo của nhà văn Kim Lân trong tác phẩm Vợ nhặt.
ĐỀ 2:
Cảm nhận vẻ đẹp phẩm hạnh của nhân vật thị trong truyện ngắn Vợ nhặtcủa nhà văn Kim Lân (Ngữ văn 12, tập hai, NXB Giáo dục, 2017).
Từ đó, liên hệ với nhân vật Thị Nở trong truyện ngắn Chí Phèo của nhà văn Nam Cao (Ngữ văn 11, tập một, NXB Giáo dục, 2017) để thấy điểm gặp gỡ trong quan niệm về vẻ đẹp con người của nhà văn Kim Lân và Nam Cao qua hai nhân vật này.