Đề thi học sinh giỏi môn Lịch sử Lớp 10 - Trường THPT Chương Mỹ B - Năm học 2017-2018

SỞ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO HÀ NỘI 
TRƯỜNG THPT CHƯƠNG MỸ B 
ĐỀ SỐ 2
ĐỀ THI HỌC SINH GIỎI LỚP 10
Năm học 2017 - 2018
MÔN: Lịch sử
Thời gian làm bài : 180 phút
 (không kể thời gian phát đề)
Câu 1 (3 điểm):
Các quốc gia cổ đại phương Đông có những điểm khác biệt gì về điều kiện tự nhiên, thời gian xuất hiện, nền tảng kinh tế và thể chế chính trị so với các quốc gia cổ đại phương Tây?
Câu 2 (5 điểm):
Cho đoạn trích sau:
“Đánh cho để dài tóc
Đánh cho để đen răng
Đánh cho nó chích luân bất phản
Đánh cho nó phiến giáp bất hoàn
Đánh cho sử tri Nam quốc anh hùng chi hữu chủ.”
(Nguồn: Sách giáo khoa Lịch sử 10, NXB Giáo dục, 2006, tr118)
a. Giải thích ý nghĩa đoạn trích trong bài hiểu dụ nói trên của vua Quang Trung.
b. Nêu những đóng góp của phong trào nông dân Tây Sơn đối với lịch sử dân tộc.
Câu 3 (5 điểm):
	Trên cơ sở hiểu biết về văn hóa truyền thống Đông Nam Á, anh/chị hãy:
a. Nêu những nét đặc trưng của văn hóa truyền thống Đông Nam Á.
b. Nêu và giải thích ý kiến của mình về nhận định: Văn hóa truyền thống của khu vực Đông Nam Á chịu ảnh hưởng sâu sắc và toàn diện của văn hóa Ấn Độ.
Câu 4 (2 điểm):
	Nêu những nét khái quát về sự phát triển và tác dụng của giáo dục Đại Việt trong các thế kỉ XI - XV. 
Câu 5 (5 điểm):
	Sự phát triển của kinh tế nước ta trong các thế kỷ XVI – XVIII? Hãy nhận xét về sự phát triển đó.
Ghi chú: Giám thị coi thi không giải thích gì thêm
-------------------------Hết -------------------------
Họ và tên: ..............................................................; Số báo danh:..........................
SỞ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO HÀ NỘI
TRƯỜNG THPT CHƯƠNG MỸ B
ĐỀ SỐ 2
HƯỚNG DẪN CHẤM 
ĐỀ THI HỌC SINH GIỎI LỚP 10
Năm học: 2017-2018
MÔN : Lịch sử
Câu 1
Các quốc gia cổ đại phương Đông có những điểm khác biệt gì về điều kiện tự nhiên, thời gian xuất hiện, nền tảng kinh tế và thể chế chính trị so với các quốc gia cổ đại phương Tây?
2,0
1. Điều kiện tự nhiên
- Các quốc gia cổ đại phương Đông xuất hiện trên lưu vực các con sông lớn , có nhiều điều kiện thuận lợi cho cuộc sống của con người 
0,25
- Các quốc gia cổ đại phương Tây xuất hiện trên bờ Bắc Địa Trung Hải, gồm bán đảo và nhiều đảo nhỏ, phần lớn lãnh thổ là núi và cao nguyên , tạo ra những khó khăn nhất định cho cuộc sống ban đầu của con người.
0,25
2. Thời gian xuất hiện
- Các quốc gia cổ đại phương Đông xuất hiện sớm, khoảng thiên niên kỉ IV-III TCN
0,25
- Các quốc gia cổ đại phương Tây xuất hiện muộn hơn, khoảng đầu thiên niên kỉ I TCN.
0,25
3. Nền tảng kinh tế
- Nền tảng kinh tế của các quốc gia cổ đại phương Đông là nông nghiệp thủy lợi 
0,25
- Nền tảng kinh tế của các quốc gia cổ đại phương Tây là công - thương nghiệp 
0,25
4. Thể chế chính trị
- Thể chế chính trị của các quốc gia cổ đại phương Đông là chuyên chế cổ đại 
0,25
- Thể chế chính trị của các quốc gia cổ đại phương Tây là dân chủ chủ nô 
0,25
2
Trên cơ sở hiểu biết về văn hóa Đông Nam Á, hãy:
a, Nêu những nét đặc trưng của văn hóa truyền thống Đông Nam Á.
b, Giải thích ý kiến của em về nhận định sau: “Văn hóa truyền thống của khu vực Đông Nam Á chịu ảnh hưởng sâu sắc và toàn diện của văn hóa Ấn Độ”.
2,0
1. Những nét đặc trưng của văn hóa truyền thống Đông Nam Á:
- Cư dân Đông Nam Á ngay từ thời gian đầu đã định hình một nền văn hóa bản địa cho mình, tạo nên bản sắc văn hóa riêng cho từng quốc gia 
0,25
- Trong quá trình phát triển, văn hóa Đông Nam Á đã có sự tiếp thu có chọn lọc các tinh hoa văn hóa từ Ấn Độ, Trung Hoa, phương Tây, làm phong phú hơn nền văn hóa của mình 
0,25
- Văn hóa Đông Nam Á thống nhất trong đa dạng 
0,25
2.Giải thích ý kiến về nhận định:
- Nhận định: “Văn hóa truyền thống của khu vực Đông Nam Á chịu ảnh hưởng sâu sắc và toàn diện của văn hóa Ấn Độ” là nhận định đúng. Văn hóa Ấn Độ ảnh hưởng đến các nước Đông Nam Á, bắt đầu từ đầu Công nguyên thông qua giao lưu buôn bán 
0,25
- Giải thích:
+ Về chữ viết: Chữ Phạn của Ấn Độ được truyền bá sang Đông Nam Á từ những thế kỉ đầu Công nguyên. Ban đầu nhiều dân tộc Đông Nam Á sử dụng chữ Phạn làm chữ viết của mình, về sau nhiều nước sáng tạo ra chữ viết riêng trên cơ sở chữ Phạn như chữ Chăm cổ, chữ Khơ-me, chữ Mianma, chữ Lào...
0.25
+ Về Văn học: Dòng văn học Hin-đu của Ấn Độ cũng được truyền sang Đông Nam Á với nhiều đề tài văn học viết và văn học truyền miệng, về mẫu tự, điển tích, thể loại .
0.25
+ Về tôn giáo: Nhiều nước Đông Nam Á theo đạo Phật, đạo Hin-đu của Ấn Độ. Ở một số nước, có thời kì Phật giáo và Hin-đu giáo trở thành quốc giáo Trong thời kì đầu, Hin-đu giáo thịnh hành hơn, thờ 3 vị thần tạc tượng và xây nhiều đền tháp theo kiến trúc Hin-đu. Từ thế kỉ XIII, dòng Phật giáo được phổ biến ở nhiều nước Đông Nam Á, có vai trò quan trọng trong đời sống chính trị, xã hội và văn hóa của cư dân Đông Nam Á 
0.25
+ Về Nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc: Đông Nam Á chịu ảnh hưởng kiến trúc Hin-đu và kiến trúc Phật giáo của Ấn Độ như tháp Chàm ở Việt Nam, đền Ăng-co- Vat, đền Ăng-co-Thom ở Campuchia, Thạt Luổng ở Lào...
=> Văn hóa Ấn Độ ảnh hưởng toàn diện và sâu sắc đến các nước Đông Nam Á. Tuy nhiên, mỗi dân tộc Đông Nam Á vẫn xây dựng cho mình một nền văn hóa mang đậm bản sắc riêng.
0.25
3
Thế nào là tích lũy ban đầu của chủ nghĩa tư bản? Sự tích lũy ban đầu của chủ nghĩa tư bản đã làm thay đổi quan hệ sản xuất và quan hệ xã hội Tây Âu ra sao?
2,0
1. Tích lũy ban đầu của chủ nghĩa tư bản: là quá trình tập trung vốn vào tay một số ít người đồng thời cũng là quá trình tước đoạt tư liệu sản xuất của nhân dân lao động, chủ yếu là nông dân, biến họ trở thành người làm thuê. Quá trình này diễn ra ở Châu Âu vào thế kỉ XV – XVI .
0,25
- Vốn (tư bản) được tích lũy bằng nhiều biện pháp: Cướp bóc thuộc địa ở châu Á, châu Phi, châu Mĩ mang về Tây Âu; buôn bán nô lệ, cướp biển; mua bán bất bình đẳng 
0,25
- Nhân công: Quý tộc phong kiến và giai cấp tư sản dùng mọi thủ đoạn để làm người lao động, chủ yếu là nông dân, thợ thủ công bị bần cùng hóa hoặc dùng bạo lực để tước đoạt tư liệu sản xuất của họ (điển hình là ở Anh với phong trào “rào đất cướp ruộng”), biến họ trở thành những người làm thuê 
0,25
2. Tác động làm thay đổi quan hệ sản xuất và quan hệ xã hội Tây Âu:
- Thay đổi quan hệ sản xuất: Quan hệ sản xuất phong kiến tan rã, quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa hình thành Nhờ quá trình tích lũy tư bản ban đầu, ở Tây Âu đã xuất hiện những hình thức kinh doanh tư bản chủ nghĩa như công trường thủ công , trang trại, đồn điền , công ti thương mại 
0,5
- Thay đổi quan hệ xã hội: Quan hệ giai cấp ở Tây Âu có sự thay đổi,các giai cấp mới được hình thành: Những thợ cả, thương nhân, thị dân giàu có, quý tộc mới chuyển sang kinh doanh và dần trở thành các ông chủ của các công trường thủ
0,5
công, họ làm thành giai cấp tư sản. Tư sản bóc lột người làm thuê, có nhiều của cải, đại diện cho nền sản xuất mới nhưng chưa có địa vị chính trị. Những người lao động làm thuê thì đông, đó là người vô sản. Họ bị bóc lột thậm tệ, sau họ đi theo tư sản để chống phong kiến.
- Chủ nghĩa tư bản tuy mới ra đời và còn non yếu nhưng tỏ ra hơn hẳn chế độ phong kiến về nhiều mặt, có ảnh hưởng lớn lao đến sự phát triển xã hội
0,25
	Câu 4 (1.0 điểm): Nêu những nét khái quát về sự phát triển và tác dụng của giáo dục Đại Việt trong các thế kỉ XI - XV.	
1	Từ thế kỷ XI đến thế kỷ XV, giáo dục Đại Việt phát triển mạnh mẽ	1,0
	- Thời nhà Lý: Lập Văn Miếu và Quốc Tử Giám; Tổ chức các khoa thi...Đặt nền móng cho nền giáo dục Đại Việt.	0,5
	- Thời nhà Lê: Giáo dục phát triển thêm một bước: ban hành quy chế thi cử rõ ràng, bổ nhiệm quan lại thông qua thi cử... số người đi học ngày càng đông, trình độ dân trí được nâng cao....	0,5
2	Tác dụng của giáo dục Đại Việt trong các thế kỉ XI - XV.	1,0
	- Đào tạo nhân tài cho đất nước, mở mang dân trí, góp phần quan trọng vào việc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc...	0,5
	- Tuy nhiên, giáo dục Nho học không tạo điều kiện cho kinh tế phát triển	0,5
	Câu 5 (5 điểm): Sự phát triển của kinh tế nước ta trong các thế kỷ XVI – XVIII? Hãy nhận xét về sự phát triển đó.	
1	Bối cảnh: Từ thế kỷ XVI, tuy tình hình chính trị nước ta có nhiều biến động, nhưng nền kinh tế lại được phát triển mạnh mẽ	0,5
2	Sự phát triển của kinh tế nước ta trong các thế kỷ XVI – XVIII	3,0
	- Kinh tế nông nghiệp phát triển mạnh do diện tích đất canh tác được mở rộng; công tác trị thủy được quan tâm; nhiều giống lúa mới được gieo trồng....	1,0
	- Thủ công nghiệp phát triển: Bên cạnh sự phát triển đạt đến trình độ cao của các nghề thủ công truyền thống, nhiều nghề thủ công mới được xuất hiện....Các làng nghề tăng nhanh, dẫn đến việc thiết lập các đô thị, các phường vừa sản xuất, vừa bán hàng....	1,0
	- Thương nghiệp phát triển mạnh:
 + Nội thương phát triển: Buôn bán phát triển, hệ thống chợ làng, chợ huyện, chợ phủ mở rộng. Nhiều làng buôn và trung tâm buôn bán xuất hiện.....
 + Ngoại thương phát triển nhanh chóng: Hoạt động buôn bán với thương nhân các nước (...) rầm rộ; Nhiều đô thị và thương cảng được lập nên và ngày càng sầm uất như Kẻ Chợ, Phố Hiến, Hội An, Thanh Hà....Nhiều đô thị có cả cửa hàng và phố xá của thương nhân nước ngoài như Phố Hiến, Hội An	1,0
3	Nhận xét về sự phát triển của kinh tế nước ta trong các thế kỷ XVI – XVIII	1,5
	- Trong các thế kỷ XVI - XVIII nền kinh tế nước ta phát triển mạnh mẽ, toàn diện....	1,0
	- Kinh tế hàng hóa của nước ta đã phát triển mạnh mẽ....	0,5