Bài giảng Ngữ văn Lớp 12 - Tiết 42: Đọc văn: Người lái đò sông Đà (Trích)

NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG 
CÁC THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ THĂM LỚP 
Tiết 42. Đọc văn 
NGƯỜI LÁI ĐÒ SÔNG ĐÀ 
( Trích) 
Nguyễn Tuân 
I. TÌM HIỂU CHUNG 
 1. Tác giả 
- Nguyễn Tuân( 1910- 1987) là một trong những nhà văn xuất sắc nhất của văn xuôi hiện đại Việt Nam. 
 Nguyễn Tuân là nhà văn, nhà nghệ sỹ lớn suốt đời đi tìm cái đẹp, ông có sự đóng góp quan trọng cho thể loại kí và sự phát triển của ngôn ngữ dân tộc. 
- Trước cách mạng: thấy cái đẹp trong quá khứ, trong những con người xuất chúng. Sau cách mạng: thấy cái đẹp ở hiện tại, trong những con người bình dị. 
- Nguyễn Tuân có phong cách nghệ thuật tài hoa, uyên bác . 
	2. Hoàn cảnh sáng tác 
 Người lái đò Sông Đà được in trong tập Sông Đà sáng tác năm 1960, là kết quả chuyến đi thực tế của Nguyễn Tuân đến với vùng đất Tây Bắc năm 1958. 
	3. Thể loại tùy bút: 
	 Tính chủ quan, trình bày tự do, phúng túng, biến hóa linh hoạt, giàu hình ảnh, nhạc điệu, từ ngữ phong phú, nhiều cách so sánh liên tưởng. 
II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN 
1. Hình ảnh con Sông Đà 
Chúng thủy giai đông tẩu- Đà giang độc bắc lưu 
( Mọi dòng sông đều chảy về hướng đông - Chỉ có dòng sông Đà chảy theo hướng bắc ) 
II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN 
1. Hình ảnh con Sông Đà 
a. con Sông Đà hung bạo. 
	- Đá bờ sông 
	- Mặt nghềnh 
	- Hút nước 
	- Âm thanh thác nước 
Thảo luận nhóm 
Nhóm 1: Cảnh đá bờ sông được nhà văn miêu tả như thế nào? Nhà văn đã sử dụng biện pháp nghệ thuật nào trong các biện pháp sau để tả cảnh đá bờ sông: so sánh, ẩn dụ, tương phản? 
Nhóm 2 : Tìm những chi tiết miêu tả mặt ghềnh Hát Loóng? Nhà văn đã sử dụng biện pháp nghệ thuật nào khi miêu tả mặt ghềnh Hát Loóng? 
Nhóm 3 : Em hãy tìm trong văn bản những chi tiết miêu tả sự hung bạo của Sông Đà qua những hút nước? Nhà văn không sử dụng biện pháp nghệ thuật nào trong các biện pháp sau để miêu tả: so sánh, nhân hóa, tương phản? 
Nhóm 4: Âm thanh của thác nước được miêu tả ra sao? Nét đặc sắc về nghệ thuật trong những chi tiết ấy? 
1. Hình tượng con sông Đà. 
a. Con sông Đà hung bạo. 
- Vách đá sông Đà: dựng vách thành , chỗ ấy đúng ngọ mới có mặt trời, vách đá thành chẹt lòng sông như một cái yết hầu . Ngồi trong khoang đò quãng ấy, đang mùa hè mà cũng thấy lạnh, cảm thấy mình như đứng ở hè một cái ngõ mà ngóng vọng lên một khung cửa sổ nào trên cái tầng thứ mấy nào vừa tắt phụt đèn điện. 
Cảnh đá bờ sông được nhà văn miêu tả như thế nào? Nhà văn đã sử dụng biện pháp nghệ thuật nào trong các biện pháp sau để tả cảnh đá bờ sông: so sánh, ẩn dụ, tương phản? 
1. Hình tượng con sông Đà. 
a. Con sông Đà hung bạo. 
- Mặt ghềnh: Lại như mặt ghềnh Hát Loóng, dài hàng cây số nước xô đá , đá xô sóng , sóng xô gió , cuồn cuộn luồng gió gùn ghè suốt năm như lúc nào cũng đòi nợ xuýt bất cứ người lái đò nào tóm được qua đấy. 
Tìm những chi tiết miêu tả mặt ghềnh Hát Loóng? Nhà văn đã sử dụng biện pháp nghệ thuật nào khi miêu tả mặt ghềnh Hát Loóng? 
1. Hình tượng con sông Đà. 
a. Con sông Đà hung bạo. 
- Hút nước trên sông: Trên sông bỗng có những cái hút nước giống như cái giếng bê tông thả xuống sông để chuẩn bị làm móng cầu. Nước ở đây thở và kêu như cửa cống cái bị sặc . ( ), những cái giếng sâu nước ặc ặc lên như vừa rót dầu sôi vào. 
Em hãy tìm trong văn bản những chi tiết miêu tả sự hung bạo của Sông Đà qua những hút nước? Nhà văn không sử dụng biện pháp nghệ thuật nào trong các biện pháp sau để miêu tả: so sánh, nhân hóa, tương phản? 
1. Hình tượng con sông Đà. 
a. Con sông Đà hung bạo. 
- Âm thanh thác nước: Tiếng thác nước nghe như là oán trách gì, rồi lại như là van xin , rồi lại như là khiêu khích , giọng gằn mà chế nhạo . Thế rồi nó rống lên như tiếng một ngàn con trâu mộng đang lồng lộn giữa trong rừng vầu rừng tre nứa nổ lửa, đang phá tuông rừng lửa, rừng lửa cùng gầm thét với đàn trâu da cháy bùng bùng . 
Âm thanh của thác nước được miêu tả như thế nào? Nét đặc sắc về nghệ thuật trong những chi tiết ấy? 
Tìm những chi tiết nhà văn Nguyễn Tuân đã miêu tả đá trên Sông Đà? Biện pháp nghệ thuật được sử dụng khi miêu tả? 
1. Hình tượng con Sông Đà a. Con Sông Đà hung bạo. 
- Đá trên sông: 
 + Đá mai phục trong lòng sông, nhổm cả dậy để vồ lấy thuyền. Mặt hòn đá nào trông cũng ngỗ ngược , hòn nào cũng nhăn nhúm, méo mó. 
+ Trùng vi thạch trận: 
→ Trùng vi 1 : có 1 cửa sinh ở bờ trái, 4 cửa tử. Đám tảng đám hòn chia làm ba hòn chặn ngang đòi ăn chết cái thuyền. Tuyến hai hàng tiền vệ dụ nữa vào tận tuyến giữa. Đến tuyến ba những boong ke chìm, pháo đài nổi có nhiệm vụ đánh tan cái thuyền. 
→ Trùng vi 2 : có thêm nhiều của tử và 1 cửa sinh ở bờ phải . Bọn thủy quân định níu thuyền lôi vào cửa tử, chúng khiêu khích mặc dù thằng đá tướng đã tiu nghỉu cái mặt xanh lè thất vọng. 
→ Trùng vi 3 : chỉ có 1 luồng sống ở giữa đá hậu vệ hai bên là luồng chết. 
* Tiểu kết 
Từ những chi tiết đã phân tích, em hãy khái quát những biện pháp nghệ thuật mà nhà văn đã sử dụng để miêu tả Sông Đà hung bạo? 
→Ngòi bút biến hóa linh hoạt. 
→ Ngôn ngữ giàu chất tạo hình. 
→ Nghệ thuật nhân hóa, cường điệu. 
→ Hình ảnh so sánh liên tưởng độc đáo. 
 → Vận dụng tri thức của nhiều lĩnh vực khác nhau như điện ảnh, võ thuật, âm nhạc, điêu khắc. 
=> Phong cách tài hoa, uyên bác 
 Nguyễn Tuân đã khắc họa sinh động sự hung bạo của Sông Đà: hiểm trở → cuộn sôi, dữ dội → mạnh mẽ, hoang dã, điên cuồng → mưu mô, xảo quyệt 
Em có nhận xét gì về hình ảnh Sông Đà hung bạo qua cách miêu tả của tác giả? 
Câu 1: 
Nguyễn Tuân đã vận dụng tri thức của những lĩnh vực nào để miêu tả vẻ đẹp hung bạo của sông Đà? 
 A. Điện ảnh 
 B. Âm nhạc 
 C. Văn học 
 D. Tất cả các đáp án trên 
CỦNG CỐ 
D 
Câu 2: 
Nguyễn Tuân đã sử dụng biện pháp tu từ nào để miêu tả đá trên Sông Đà trong câu văn sau? 
 Đá ở đây từ ngàn năm vẫn mai phục hết trong lòng sông, mỗi lần có chiếc thuyền nào nhô vào đường ngoặt sông là một số hòn bèn nhổm cả dậy để vồ lấy thuyền. 
A. Ẩn dụ 
B. Hoán dụ 
C. Nhân hóa 
D. Điệp từ 
C 
Câu 3: 
Nguyễn Tuân đã miêu tả con Sông Đà ở phương diện nào trước? 
A. Hút nước 
B. Đá bờ sông 
C. Mặt ghềnh 
D. Âm thanh 
B 
Câu 4: 
Câu văn sau sử dụng biện pháp tu từ nào? 
 Trên sông bỗng có những cái hút nước giống như cái giếng bê tông thả xuống sông để chuẩn bị làm móng cầu. 
 A. Nhân hóa 
B. So sánh 
C. Ẩn dụ 
D. Đối 
B 
DẶN DÒ 
 Đọc diễn cảm đoạn trích. 
 Viết một đoạn văn thể hiện cảm nghĩ của em về con sông Đà hung bạo. 
- Soạn tiếp: + Vẻ đẹp trữ tình của sông Đà. 
 + Vẻ đẹp hình tượng người lái đò sông Đà 
CẢM ƠN QUÝ THẦY CÔ ĐÃ ĐẾN DỰ 
 C ảm ơ n qu ý th ầy c ô đã đế n dự , 
chúc quý thầy cô sức khỏe dồi dào !