Bài giảng môn Sinh học Lớp 12 - Tiết 29-30, Bài 26: Học thuyết tiến hóa tổng hợp hiện đại - Trường THPT Văn Chấn - Lê Thị Hồng Chuyên

Tiết 29 – 30: Bài 26HỌC THUYẾT TIẾN HÓA TỔNG HỢP HIỆN ĐẠITác giả: Lê Thị Hồng Chuyên.Trường : THPT Văn Chấn I. Quan niệm tiến hóa và nguồn nguyên liệu tiến hóa Được gọi là thuyết tiến hóa tổng hợp vì nó kết hợp cơ chế tiến hóa bằng CLTN của thuyết tiến hóa Đacuyn với các thành tựu di truyền học và đặc biệt là di truyền học quần thể.T.DobzhanskyRonald FisherHaldaneE.MayrTHUYẾT TIẾN HÓA TỔNG HỢP HIỆN ĐẠINhững năm 40 – thế kỷ XX... Cùng nhiều nhà khoa học khácBÀI 26: HỌC THUYẾT TIẾN HÓA TỔNG HỢP HIỆN ĐẠI1. Tiến hóa lớn và tiến hóa nhỏTheo quan niệm của học thuyết tiến hóa tổng hợp hiện đại, tiến hóa có thểchia thành hai quá trình: tiến hóa nhỏ và tiến hóa lớn.BÀI 26: HỌC THUYẾT TIẾN HÓA TỔNG HỢP HIỆN ĐẠI1. Tiến hóa lớn và tiến hóa nhỏNội dungTiến hóa nhỏTiến hóa lớnĐịnh nghĩaQui môThời gianKết quảTheo quan niệm của học thuyết tiến hóa tổng hợp hiện đại, tiến hóa có thểchia thành hai quá trình: tiến hóa nhỏ và tiến hóa lớn.Là quá trình làm biến đổi cấu trúc di truyền của quần thể (biến đổi tần số alen và thành phần kiểu gen của quần thể) Đến một lúc nào đó làm xuất hiện sự cách li sinh sản và hình thành loài mới.Nhỏ (một quần thể) diễn biến không ngừng dưới tác động của các nhân tố tiến hóaNgắn ( có thể nghiên cứu bằng thực nghiệm)Hình thành loài mớiLà quá trình biến đổi trên qui mô lớn, trải qua hàng triệu năm làm xuất hiện các đơn vị phân loại trên loài: Chi, họ, bộ, lớp, nghành, giới. Lớn ( trên loài)Hàng triệu năm(nghiên cứu bằng tổng hợp so sánh)Tạo các nhóm phân loại trên loàiBÀI 26: HỌC THUYẾT TIẾN HÓA TỔNG HỢP HIỆN ĐẠI1. Tiến hóa lớn và tiến hóa nhỏ- Quần thể : là đơn vị nhỏ nhất có thể tiến hóa- Quá trình tiến hóa nhỏ kết thúc khi loài mới xuất hiện- Hình thành loài được xem là ranh giới giữa tiến hóa nhỏ và tiến hóa lớn Vì quần thể là đơn vị sinh sản, là dạng tồn tại của loài trong tự nhiên, được cách li tương đối với các quần thể khác; có thành phần kiểu gen đặc trưng và ổn định nhưng vẫn có khả năng biến đổi do các nhân tố tiến hóaVì sao nói quần thể là đơn vị nhỏ nhất có thể tiến hóa?BÀI 26: HỌC THUYẾT TIẾN HÓA TỔNG HỢP HIỆN ĐẠI2. Nguồn biến dị di truyền của quần thể- Tiến hóa sẽ không xảy ra nếu quần thể không có các biến dị di truyền.- Di truyền học hiện đại - Di truyền học quần thể + Đột biến (biến dị sơ cấp)+ Các alen được tổ hợp qua quá trình giao phối tạo nên các biến dị tổ hợp (biến dị thứ cấp)+ Sự di chuyển của các cá thể hoặc các giao tử từ các quần thể khác vào.Phần lớn các quần thể tự nhiên đều rất đa hình, tức là có nhiều biến dị di truyền.BÀI 26: HỌC THUYẾT TIẾN HÓA TỔNG HỢP HIỆN ĐẠIgóp phần làm sáng tỏ nguồn biến dị di truyền của quần thể, mọi biến dị trong quần thể được phát sinh do:II. Các nhân tố tiến hóa* Quần thể sẽ không tiến hóa nếu tần số alen và thành phần kiểu gen của quần thể được duy trì không đổi từ thế hệ này sang thế hệ khác ( cân bằng Hacđi - Vanbec)Khái niệm Nhân tố tiến hóa: Các nhân tố làm biến đổi tần số alen và thành phần kiểu gen của quần thể gọi là các nhân tố tiến hóaBÀI 26: HỌC THUYẾT TIẾN HÓA TỔNG HỢP HIỆN ĐẠIĐịnh nghĩa về nhân tố tiến hóa?1. Đột biếnTần số đột biến gen trên mỗi gen trong một thế hệ dao động : 1/1.000.000 – 1/10.000. Đột biến gen làm thay đổi tần số alen và thành phần kiểu gen của quần thể rất chậm, coi như không đáng kể. II. Các nhân tố tiến hóaBÀI 26: HỌC THUYẾT TIẾN HÓA TỔNG HỢP HIỆN ĐẠI- Đột biến : là một loại nhân tố tiến hóa vì nó làm thay đổi tần số alen và thành phần kiểu gen của quần thể1. Đột biến- Tuy nhiên, mỗi cá thể sinh vật có rất nhiều gen và quần thể lại có nhiều cá thể nên đột biến tạo nên rất nhiều alen đột biến (mới)trên mỗi thế hệ và là nguồn phát sinh các biến dị di truyền của quần thể- Đột biến cung cấp nguồn biến dị sơ cấp.- Biến dị tổ hợp cung cấp nguồn biến dị thứ cấp.II. Các nhân tố tiến hóaBÀI 26: HỌC THUYẾT TIẾN HÓA TỔNG HỢP HIỆN ĐẠIVí dụ: về côn trùng mang gen đột biến thuốc trừ sâuBÀI 26: HỌC THUYẾT TIẾN HÓA TỔNG HỢP HIỆN ĐẠIII. Các nhân tố tiến hóa1. Đột biến1. Đột biếnII. Các nhân tố tiến hóaBÀI 26: HỌC THUYẾT TIẾN HÓA TỔNG HỢP HIỆN ĐẠITại sao đột biến gen thường có hại cho cơ thể sinh vật nhưng đột biến gen vẫn được coi là nguồn phát sinh các biến dị di truyền cho chọn lọc tự nhiên ? Phần nhiều các đột biến gen tồn tại ở trạng thái dị hợp tử nên nếu gen đột biến lặn cũng không biểu hiện ra ngay kiểu hình. Qua sinh sản sẽ tạo ra nhiều biến dị tổ hợp và gen có hại có thể nằm trong tổ hợp gen mới nên không gây hại hoặc trong môi trường mới gen đột biến lại không có hại. Vì vậy, đột biến gen vẫn được coi là nguồn phát sinh các biến dị di truyền cho CLTNBÀI 26: HỌC THUYẾT TIẾN HÓA TỔNG HỢP HIỆN ĐẠIII. Các nhân tố tiến hóa2. Di nhập gen- Khái niệm : Các quần thể không cách li hoàn toàn với nhau, do vậy giữa các quần thể thường có sự trao đổi các cá thể hoặc các giao tử. Hiện tượng này gọi là di - nhập gen hay dòng genDi nhập gen là gìBÀI 26: HỌC THUYẾT TIẾN HÓA TỔNG HỢP HIỆN ĐẠIII. Các nhân tố tiến hóa2. Di nhập gen- Các cá thể nhập cư : mang đến những alen mới làm phong phú vốn gen của quần thể hoặc mang đến các loại alen có sẵn trong quần thể và làm thay đổi thành phần kiểu gen và tần số alen của quần thể.- Ngược lại, các cá thể di cư : ( làm nghèo vốn gen của quần thể) cũng làm thành phần kiểu gen và tần số alen của quần thể thay đổi một cách vô hướng.BÀI 26: HỌC THUYẾT TIẾN HÓA TỔNG HỢP HIỆN ĐẠIII. Các nhân tố tiến hóa2. Di nhập genDi nhập genBÀI 26: HỌC THUYẾT TIẾN HÓA TỔNG HỢP HIỆN ĐẠIII. Các nhân tố tiến hóa2. Di nhập genDi nhập genBÀI 26: HỌC THUYẾT TIẾN HÓA TỔNG HỢP HIỆN ĐẠIII. Các nhân tố tiến hóa3. Chọn lọc tự nhiên . Chọn lọc tự nhiên là gì ?Bản chất: CLTN là quá trình phân hóa khả năng sống sót và khả năng sinh sản của các cá thể với các kiểu gen khác nhau trong quần thể. - CLTN tác động trực tiếp lên kiểu hình và gián tiếp làm biến đổi tần số kiểu gen, qua đó làm biến đổi tần số alen của quần thể. - Khi môi trường thay đổi theo một hướng xác định thì CLTN sẽ làm biến đổi tần số alen theo một hướng xác định, - CLTN quy định định chiều hướng tiến hóa (CLTN là nhân tố tiến hóa có hướng)BÀI 26: HỌC THUYẾT TIẾN HÓA TỔNG HỢP HIỆN ĐẠIII. Các nhân tố tiến hóa3. Chọn lọc tự nhiên . Kết quả: CLTN dẫn đến hình thành các quần thể có nhiều cá thể mang các kiểu gen quy định các đặc điểm thích nghi với môi trường.CLTN làm thay đổi tần số alen nhanh hay chậm tùy thuộc vào các yếu tố:+ Chọn lọc chống lại alen trội: CLTN nhanh chóng làm thay đổi tần số alen của quần thể vì gen trội biểu hiện ra kiểu hình ngay cả ở trạng thái dị hợp tử. +Chọn lọc chống lại alen lặn: Chọn lọc đào thải alen lặn làm thay đổi tần số alen chậm hơn so với chọn lọc chống lại alen trội vì alen lặn chỉ bị đào thải ở trạng thái đồng hợp tử. Chọn lọc không bao giờ loại hết alen lặn ra khỏi quần thể vì alen lặn có thể tồn tại với một tấn số thấp ở trong các cá thể có kiểu gen dị hợp tử BÀI 26: HỌC THUYẾT TIẾN HÓA TỔNG HỢP HIỆN ĐẠIII. Các nhân tố tiến hóa3. Chọn lọc tự nhiên . 4. Các yếu tố ngẫu nhiênKhái niệm : Sự biến đổi về thành phần kiểu gen và tần số alen của quần thể gây nên bởi các yếu tố ngẫu nhiên còn được gọi là sự biến động di truyền hay phiêu bạt di truyền- Sự biến đổi một cách ngẫu nhiên về tần số alen và thành phần kiểu gen thường xảy ra đối với quần thể có kích thước nhỏ. Với quần thể có kích thước càng nhỏ thì các yếu tố ngẫu nhiên càng dễ làm thay đổi tần số alen của quần thể và ngược lại. BÀI 26: HỌC THUYẾT TIẾN HÓA TỔNG HỢP HIỆN ĐẠIII. Các nhân tố tiến hóa4. Các yếu tố ngẫu nhiên- Yếu tố ngẫu nhiên gây nên sự biến đổi về tần số alen với đặc điểm:+ Thay đổi tần số alen không theo một chiều hướng nhất định.+ Một alen nào đó dù là có lợi cũng có thể bị loại bỏ hoàn toàn khỏi quần thể và một alen có hại cũng có thể trở nên phổ biến trong quần thể.Ví dụ : thiên tai hoặc bất kì yếu tố nào làm giảm kích thước quần thể- Kết quả : tác động của các yếu tố ngẫu nhiên có thể dẫn đến làm nghèo vốn gen của quần thể, giảm sự đa dạng di truyền.BÀI 26: HỌC THUYẾT TIẾN HÓA TỔNG HỢP HIỆN ĐẠIII. Các nhân tố tiến hóa4. Các yếu tố ngẫu nhiênBÀI 26: HỌC THUYẾT TIẾN HÓA TỔNG HỢP HIỆN ĐẠIII. Các nhân tố tiến hóaMột quần thể đang có kích thước lớn nhưng do các yếu tố thiên tai hoặc bất kì yếu tố nào làm giảm kích thước của quần thể một cách đáng kể thì những cá thể sống sót có thể có vốn gen khác biệt hẳn với vốn gen của quần thể ban đầu.Tại sao những loài sinh vật bị con người săn bắt hoặc khai thác quá mức làm giảm mạnh về số lượng cá thể lại rất dễ bị tuyệt chủng ? BÀI 26: HỌC THUYẾT TIẾN HÓA TỔNG HỢP HIỆN ĐẠIII. Các nhân tố tiến hóa4. Các yếu tố ngẫu nhiên5. Giao phối không ngẫu nhiên- Khái niệm: giao phối không ngẫu nhiên gồm các kiểu: tự thụ phấn, giao phối giữa các cá thể có cùng huyết thống (giao phối gần) và giao phối có chọn lọc.- Giao phối có chọn lọc: là kiểu giao phối trong đó các nhóm cá thể có kiểu hình nhất định thích giao phối với nhau hơn là giao phối với các nhóm cá thể có kiểu hình khác- Giao phối không ngẫu nhiên không làm thay đổi tần số alen của quần thể nhưng lại làm thay đổi thành phần kiểu gen theo hướng tăng dần tần số kiểu gen đồng hợp tử và giảm dần tần số kiểu gen dị hợp tử- Kết quả: Giao phối không ngẫu nhiên làm nghèo vốn gen của quần thể, làm giảm sự đa dạng di truyền II. Các nhân tố tiến hóaBÀI 26: HỌC THUYẾT TIẾN HÓA TỔNG HỢP HIỆN ĐẠI5. Giao phối không ngẫu nhiênII. Các nhân tố tiến hóaBÀI 26: HỌC THUYẾT TIẾN HÓA TỔNG HỢP HIỆN ĐẠIChọn lọc giới tính – một dạng giao phối không ngẫu nhiênCÂU CÁ CÙNG DORAEMONCHÚC MỪNGCHÚC MỪNGCHÚC MỪNGCHÚC MỪNGCHÚC MỪNGCHÚC MỪNGCâu 1: Theo quan niệm của thuyết tiến hóa hiện đại, phát biểu nào sau đây đúng? A. Biến dị di truyền là nguyên liệu cho tiến hóa. B. Các biến dị đều ngẫu nhiên, không theo hướng xác định, C. Các biến dị đều di truyền được. D. Đột biến không chịu ảnh hưởng của môi trường sốngACâu 2: Nhân tố tiến hóa nào sau đây không làm thay đổi tần số alen của quần thể? A. Đột biến. 	 B. Chọn lọc tự nhiên, C. Di - nhập gen. 	 D. Giao phối không ngẫu nhiên.DCâu 3: Trong các nhân tố tiến hóa dưới đây, có bao nhiêu nhân tố tiến hóa vừa làm thay đổi tần số alen vừa làm thay đổi thành phần kiểu gen của quần thể ?(1) Chọn lọc tự nhiên. (2) Đột biến.(3) Giao phối không ngẫu nhiên.	(4) Các yếu tố ngẫu nhiên. (5) Di-nhập gen. A. 1	 B. 2	 C. 4	 D. 3CACâu 4: Theo quan niệm hiện đại về chọn lọc tự nhiên, phát biểu nào sau đây không đúng ?A. CLTN tác động trực tiếp lên từng alen làm thay đổi tần số kiểu gen của quần thểB. khi môi trường thay đổi theo hướng xác định thì CLTN sẽ làm biến đổi tần số alen theo một hướng xác địnhC. CLTN thực chất là quá trình phân hóa khả năng sống sót và khả năng sinh sản của các cá thể với các kiểu gen khác nhau trong quần thểD. CLTN quy định chiều hướng và nhịp điệu biến đổi thành phần kiểu gen của quần thểDCâu 5: Trong các nhán tố tiến hóa sau, có bao nhiêu nhân tố luôn làm biến đổi thành phần kiểu gen của quẩn thể theo một hướng xác định?I. Đột biến, II. Chọn lọc tự nhiên.III. Di - nhập gen. IV. Các yếu tố ngẫu nhién.V. Giao phối không ngẫu nhiên.A. 1	 B. 3	 C. 4	 D. 2BCâu 6: Theo tiến hóa hiện đại, nhân tố tiến hóa nào sau đây có thể làm phong phú vốn gen của quần thể?A. Các yếu tố ngẫu nhiên 	B. Di - nhập gen.C. Chọn lọc tự nhiên	D. Giao phối không ngẫu nhiên. Luyện tậpCHÚC CÁC EM HỌC TỐT