Bài giảng môn Sinh học Lớp 12 - Bài 13: Ảnh hưởng của môi trường lên sự biểu hiện của gen - Trường THPT Nguyễn Thái Học - Nguyễn Thanh Định

Xin chào quý thầy cô và các em học sinh!TRƯỜNG THPT NGUYỄN THÁI HỌCGIÁO VIÊN: NGUYỄN THANH ĐỊNH Hiện tượng những trẻ đồng sinh cùng trứng có cùng kiểu gen nhưng được nuôi ở các môi trường khác nhau. Sau 1 thời gian nhất định: Có những tính trạng vẫn giống nhau nhưng có những tính trạng lại biểu hiện khác nhau rõ rệt. Tại sao ????? 5/16/20214ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GENNội dungI. Mối quan hệ giữa gen và tính trạng II. Sự tương tác giữa kiểu gen và môi trườngIII. Mức phản ứng của kiểu gen Tiết 14: ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN Tiết 14: ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GENGen (ADN) mARN Prôtêin tính trạng Phiên mãdịch mãBiểu hiện Quá trình biểu hiện của gen đến tính trạng trải qua nhiều giai đoạn, nên có thể bị nhiều yếu tố môi trường bên trong cũng như bên ngoài cơ thể chi phối. KG KH Môi trườngThông tin di truyền ở trong gen sẽ được biểu hiện thành tính trạng (kiểu hình) thông qua những cơ chế nào?I. MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG Tiết 14: ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GENVD 1: Giống Thỏ HimalayaII. SỰ TƯƠNG TÁC GIỮA KIỂU GEN VÀ MÔI TRƯỜNG1. Các ví dụ:- Tại vị trí đầu mút cơ thể (tai, bàn chân, đuôi, mõm) có lông màu đen- Các tế bào ở vùng khác có nhiệt cao hơn nên gen không tổng hợp được melanin lông màu trắng.- Các tế bào ở đầu mút cơ thể có nhiệt độ thấp nên tổng hợp được sắc tố melanin lông màu đen.- Ở những ví trí khác lông có màu trắngTại sao các tế bào của cùng một cơ thể có cùng một kiểu gen nhưng lại biểu hiện ra những kiểu hình khác nhau ở các bộ phận cơ thể khác nhau?Tai, bàn chân, đuôi, mõm lông đen Cạo lông trắng trên lưng + buộc đá lạnhKQ : Ở lưng lông mọc có màu đenTổng hợp Melanin Lông đenKhông tổng hợp Melanin Lông trắngThí nghiệm chứng minhNhiệt độ cao có thể ảnh hưởng đến sự biểu hiện của gen tổng hợp melanin như thế nào? Tiết 14: ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GENII. SỰ TƯƠNG TÁC GIỮA KIỂU GEN VÀ MÔI TRƯỜNGNhiệt độ cao có thể ảnh hưởng đến sự biểu hiện của gen tổng hợp melanin như thế nào? Tiết 14: ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN- Vậy nhiệt độ ở các vùng của cơ thể (yếu tố môi trường bên trong cơ thể) có thể ảnh hưởng đến sự biểu hiện của gen Tiết 14: ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GENVD2: Hoa Cẩm Tú Cầu pH > 7: hoa màu đỏ, màu hồng hoặc màu tím.pH = 7: hoa màu trắng sữa.pH < 7: hoa màu lam. Tiết 14: ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GENVD2: Hoa Cẩm Tú CầuII. SỰ TƯƠNG TÁC GIỮA KIỂU GEN VÀ MÔI TRƯỜNGVD2: Hoa Cẩm Tú Cầu- Màu sắc hoa tùy thuộc vào độ pH của đất.- Vậy môi trường ngoài (độ pH) có thể ảnh hưởng đến sự biểu hiện của gen Tiết 14: ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GENII. SỰ TƯƠNG TÁC GIỮA KIỂU GEN VÀ MÔI TRƯỜNGVD3: Bệnh phêninkêtô niệu ở người: - Do một gen lặn trên NST thường quy định. Bệnh này do rối loạn chuyển hóa axit amin phêninalanin. - Hậu quả: bị thiểu năng trí tuệ. - Nếu phát hiện sớm và áp dụng chế độ ăn kiêng giảm thức ăn có phênialanin thì cơ thể có thể phát triển bình thường.Từ các ví dụ trên, ta có thể kết luận về mối quan hệ giữa KG - môi trường - KH như thế nào? Tiết 14: ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN* Vậy thức ăn có thể ảnh hưởng đến sự biểu hiện của gen.2. Kết luận: - Môi trường trong và ngoài cơ thể có thể ảnh hưởng đến sự biểu hiện của gen. - Bố mẹ không truyền cho con những tính trạng đã hình thành sẵn mà di truyền 1 kiểu gen. - Kiểu hình là kết quả sự tương tác giữa kiểu gen với môi trường cụ thể. KG KH Môi trườngVd: Con taéc keø bieán ñoåi maøu saéc theo neàn moâi tröôøngTreân laù caâyTreân ñaùTreân caønh caây Tiết 14: ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN Môi trường 1 Kiểu hình 1 Môi trường 2Kiểu hình 2 Môi trường 3Kiểu hình 3 Môi trường nKiểu hình n Kiểu gen 1a. Khái niệmIII. MỨC PHẢN ỨNG CỦA KIỂU GEN 1. Mức phản ứng của kiểu gen Mức phản ứng của kiểu gen là tập hợp các kiểu hình của cùng một kiểu gen tương ứng với các môi trường khác nhau. Tiết 14: ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN Kiểu hình 1 Môi trường 1 Môi trường 2Kiểu hình 2 Môi trường 3Kiểu hình 3 Môi trường nKiểu hình n Kiểu gen 1Mức phản ứng của kiểu gen do yếu tố nào quy định?Mức phản ứng của kiểu gen được chia làm mấy loại?III. MỨC PHẢN ỨNG CỦA KIỂU GEN Tiết 14: ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GENVd: ở gà Tam Hoàng+ Nuôi rất tốt : 3kg, lông vàng+ Nuôi tốt: 	 2.5kg, lông vàng+ Nuôi bình thường: 2kg, lông vàng+ Nuôi không tốt: 1kg, lông vàng→ chế độ dinh dưỡng ảnh hưởng lớn đến trọng lượng nhưng ít ảnh hưởng đến màu lông.Tính trạng số lượng có mức phản ứng rộngTính trạng chất lượng có mức phản ứng hẹp Tiết 14: ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GENb. Đặc điểm:Mức phản ứng do yếu tố nào quy định?Mức phản ứng được chia làm mấy loại?III. MỨC PHẢN ỨNG CỦA KIỂU GEN 1. Mức phản ứng của kiểu gen Tiết 14: ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN- Mức phản ứng do kiểu gen quy định.- Mức phản ứng có 2 loại: + Mức phản ứng rộng: gen quy định tính trạng số lượng. + Mức phản ứng hẹp: gen quy định tính trạng chất lượng.3. Tại sao các nhà khoa học lại khuyên nông dân không nên chỉ trồng 1 giống cây trồng duy nhất (cho dù giống đó có năng suất cao) trên một diện tích rộng trong cùng 1 vụ ? Tiết 14: ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN4. Hãy đọc SGK và đề xuất phương pháp để xác định mức phản ứng của một KG?1. Mức phản ứng của kiểu gen do yếu tố nào quy định?2. Mức phản ứng của kiểu gen được chia làm mấy loại?MT2: lá dạng bản rộngMT3: lá dạng mũi mácMT1: lá dạng bản dài2. Sự mềm dẻo kiểu hình (Thường biến) Tiết 14: ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GENIII. MỨC PHẢN ỨNG CỦA KIỂU GEN- Hiện tượng một kiểu gen có thể thay đổi kiểu hình trước những điều kiện môi trường khác nhau được gọi là sự mềm dẻo kiểu hình(hay còn gọi là thường biến). Tiết 14: ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GENIII. MỨC PHẢN ỨNG CỦA KIỂU GEN2. Sự mềm dẻo kiểu hình (Thường biến) Mùa đôngMùa hèLoài gấu Bắc cực Tiết 14: ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GENMùa đôngMùa hèLoài gấu Bắc cực Tiết 14: ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN- Nguyên nhân : Do sự thay đổi của môi trường và do sự tự điều chỉnh về sinh lí. - Hiện tượng một kiểu gen có thể thay đổi kiểu hình trước những điều kiện môi trường khác nhau được gọi là sự mềm dẻo kiểu hình (hay còn gọi là thường biến) - Đặc điểm: + Biến đổi đồng loạt theo 1 hướng xác định tương ứng với môi trường. + Không di truyền + Mức độ mềm dẻo kiểu hình phụ thuộc vào kiểu gen- Ý nghĩa : Giúp sinh vật thích nghi với những thay đổi của môi trường. Tiết 14: ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GENIII. MỨC PHẢN ỨNG CỦA KIỂU GEN2. Thường biến (sự mềm dẻo kiểu hình)Câu 1: Chọn phát biểu đúng trong các câu sau:LUYỆN TẬPB. Kiểu hình như nhau bao giờ cũng có cùng kiểu gen.A. Kiểu gen như nhau chắc chắn có kiểu hình như nhau.C. Cùng một kiểu gen có thể biểu hiện kiểu hình khác nhau.D. Cùng một kiểu hình chỉ có một kiểu gen.SaiSaiĐúngSaiCâu 2: Điều nào sau đây không đúng về mức phản ứng?LUYỆN TẬPB. Mức phản ứng không được di truyền.A. Mức phản ứng là tập hợp các KH của một KG tương ứng với các điều kiện MT khác nhau.C. Tính trạng chất lượng có mức phản ứng hẹp.D. Tính trạng số lượng có mức phản ứng rộng.ĐúngSaiSaiSaiMột số bà con nông dân mua hạt ngô lai có năng suất cao về trồng nhưng cây ngô lại không cho hạt. Giả sử công ty giống đã cung cấp hạt giống đúng tiêu chuẩn. Hãy giải thích nguyên nhân dẫn đến tình trạng cây ngô không cho hạt trong trường hợp trên?HƯỚNG DẪN HỌC SINH TỰ HỌC Ở NHÀ - Trả lời các câu hỏi và làm bài tập cuối bài. - Đọc phần “em có biết” cuối bài học. - Làm các bài tập chương 1 và chương 2.CẢM ƠNSỰ CHÚ Ý THEO DÕI CỦA CÁC EM