Bài giảng môn Sinh học Lớp 12 - Bài 12: Di truyền liên kết với giới tính và di truyền ngoài nhân

Tình yêu là điều thiêng liêng muôn đời của nhân loạiMình lấy anh ấy liệu sau này con mình có túm lông ở tai như anh ấy không!Tình huống 2Mẹ ơi tuần sau gia đình a T xin phép sang bàn chuyện đám cưới của tụi con ạ!Mẹ nghe nói T ngày bé hay bị động kinh con lấy T sau này cháu ngoại mẹ cũng bị bệnh thì sao????BÀI 12: DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂNI. Di truyền liên kết với giới tính 1. Nhiễm sắc thể giới tính2. Cơ chế tế bào học xác định giới tính bằng NST3. Di truyền liên kết với giới tínha. Gen trên Xb. Gen trên Y c. Cơ sở tế bào học và ý nghĩa II. Di truyền ngoài nhân NỘI DUNGBÀI 12: DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂNNST giới tínhI. Di truyền liên kết với giới tínhXYBÀI 12 :DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂNNhiễm sắc thể giới tính - Nhiễm sắc thể giới tính là nhiễm sắc thể có chứa gen quy định giới tính và các gen khác- Mỗi nhiễm sắc thể giới tính gồm:+ Đoạn tương đồng chứa các gen giống nhau+ Đoạn không tương đồng chứa các gen đặc trưng cho từng NST Nhiễm sắc thể giới tính là gì?Mỗi nhiễm sắc thể giới tính có cấu trúc đặc trưng nào?Các nhiễm sắc thể tương đồng là những nhiễm sắc thể có hình dạng, kích thước, phân bố các lô-cut gen và vị trí tâm động như nhau. Tuy phân bố các lô-cut gen (vị trí của các gen trên nhiễm sắc thể) giữa các nhiễm sắc thể tương đồng là như nhau, nhưng các alen trong mỗi lô-cut có thể giống nhau hoặc khác nhau.2. Cơ chế tế bào học xác định giới tính bằng NST Giới tính của loài tùy thuộc vào cặp NST giới tính:♀: XX, ♂: XY (người, ĐV có vú, ruồi giấm, cây gai, ) ♀: XY, ♂: XX (Chim, bướm, ếch nhái, bò sát, cây dâu tây...♀: XX, ♂: XO (Châu chấu, cào cào, bọ xít,..)♀: XO, ♂: XX (Rệp, bọ gậy, mối, )I. Di truyền liên kết với giới tính3. Di truyền liên kết với giới tínha. Gen trên X: TN MoocganI. Di truyền liên kết với giới tínhThảo luận nhóm (2 bạn/ nhóm)1. So sánh kết quả lai thuận và lai nghịch so sánh với các phép lai đã học trong thí nghiệm MenĐen2. Xác định tính trạng trội, lặn Qui ước gen và viết sơ đồ laiP: F1:F2: X100 % Mắt đỏMắt đỏLai thuậnMắt trắng50 % : Mắt đỏ100 % : Mắt đỏ50 %Mắt trắngP: F1: F2: XMắt đỏ Mắt trắng100% cái Mắt trắng :50 %50 %Mắt đỏ100% đực Mắt đỏ50 %Lai nghịchMắt trắng50 %BÀI 12 :DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN*Nhận xét, giải thích :- Kết quả của hai phép lai thuận nghịch là khác nhau: Tỉ lệ phân li kiểu hình khác nhau ở hai giới, tính trạng lặn dễ biểu hiện ở giới dị giao tử Gen quy định tính trạng màu mắt chỉ có trên NST X mà không có trên Y. Cá thể XY chỉ cần 1 Alen lặn nằm trên X đã biểu hiện ra kiểu hình. BÀI 12 :DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂNP: F1:F2: XAAAaaAaAAAAaAaLai thuậnP: F1:F2: XaAAAaaAaaaAaLai nghịchaa Nêu đặc điểm di truyền các tính trạng do gen nằm trên NST giới tính X ?BÀI 12 :DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂNĐặc điểm di truyền gen trên X: + Kết quả của phép lai thuận và nghịch là khác nhau. +Tỉ lệ phân li kiểu hình ở hai giới là khác nhau +Có hiện tượng di truyền chéo: ông ngoại mẹ cháu trai+Một số bệnh ở người do gen nằm trên X di truyền chéo: bệnh mù màu, bệnh máu khó đôngBÀI 12 :DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN b. Gen trên Y*Ví dụ: Ở người, bố có dị tật có túm lông ở tai, dính ngón tay thứ 2,3 sẽ truyền cho 100% con trai trong gia đình, con gái thì không bị tật này -> tuân theo quy luật di truyền thẳngHéi chøng trïm l«ng trªn vµnh tai-.BÀI 12 :DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂNI. Di truyền liên kết với giới tính3. Di truyền liên kết với giới tínhc. CSTBH & ý nghĩa - CSTBH: Do sự phân li & tổ hợp của cặp NST giới tính- Ý nghĩa: Giúp sớm xác định giới tính, điều chỉnh tỉ lệ đực cái theo mục tiêu sản xuất.Ví dụ: trong nuôi tằm nhộng tằm xám nở ra tằm đực cho nhiều tơ,nhông tằm cái màu vàng sáng cho ít tơ Chọn lọc nhộng tằm cái làm thương phẩm ,nhộng tằm đực nuôi lấy tơ 1. TN: Correns - Bo (1909):P2:F1: 100%P1:F1: 100%Lá xanhLá xanhLá đốmLá đốmLá đốmLá xanhII. DI TRUYỀN NGOÀI NHÂNII. DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN1. Thí nghiệm của Correns trên hoa phấn:2. Giải thích:XTBC của AALai thuậnXBTBC của BBLai nghịch♂♂ABAThụ tinhThụ tinhCơ sở TB học: Khi thụ tinh giao tử đực chỉ truyền nhân, không truyền TBC nên gen trong TBC chỉ được truyền từ mẹ cho con, qua TBC của trứng di truyền ngoài nhân.Ví dụ:II. DI TRUYỀN NGOÀI NHÂNLừa cáiNgựa đựcBac đôXChép cáiDiếc đựcCá có râuCá không râuXChép đựcDiếc cáiVí dụ: Bệnh động kinh ở người là do một đột biến gen nằm trong ty thể nên di truyền theo dòng mẹ