Bài giảng môn Sinh học Lớp 12 - Phần sáu: Tiến hóa - Bài 24: Các bằng chứng tiến hóa

	Trước thế kỉ XVIII, khoa học chưa phát triển, con người đã giải thích sự tồn tại của muôn loài do thượng đế, chúa trời tạo ra Ngày nay khoa học hiện đại đã chứng minh: Các loài sinh vật hiện nay có chung nguồn gốc từ Trái Đất và được phát sinh từ giới vô cơ.	Phần sáu: “Tiến hóa” - sẽ giúp chúng ta tìm hiểu vấn đề này.	Chương I: “Bằng chứng và cơ chế tiến hóa”.	Chương II: “Sự phát sinh và phát triển của sự sống trên Trái Đất”.	Các sinh vật trên Trái Đất hiện nay do đâu mà có?	Bài 24: “Các bằng chứng tiến hóa”- sẽ cung cấp cho chúng ta những bằng chứng để xác định mối quan hệ họ hàng giữa các loài sinh vật.	* Có hai loại bằng chứng tiến hóa: - Bằng chứng trực tiếp: Hóa thạch – Bài 33. - Bằng chứng gián tiếp: Bằng chứng giải phẩu so sánh; Bằng chứng phôi sinh học; Bằng chứng địa lí sinh vật học; Bằng chứng tế bào học và sinh học phân tử.Chương I: BẰNG CHỨNG VÀ CƠ CHẾ TIẾN HÓAPHẦN SÁU: TIẾN HÓABài 24: CÁC BẰNG CHỨNG TIẾN HÓAI. Bằng chứng giải phẫu so sánh• Sự tương đồng về nhiều đặc điểm giải phẫu giữa các loài là những bằng chứng gián tiếp cho thấy các loài sinh vật hiện nay được tiến hóa từ một tổ tiên chung.• Sự tương đồng về nhiều đặc điểm ở cấp phân tử và tế bào cũng cho thấy các loài trên Trái Đất đều có chung tổ tiên.Bài 24: CÁC BẰNG CHỨNG TIẾN HÓASo sánh cấu tạo xương chi trước của các loài?Quan sát hình sau đây.Giống nhau về tổng thể, đều gồm có các xương cánh, cẳng (trụ, quay), cổ, bàn, ngón (theo thứ tự từ trong ra ngoài)Khác nhau về chi tiết cấu tạo từng xương (rõ nhất ở xương bàn và xương ngón).Chức năngNguồn gốc cơ quanTên thường gọi Cơ Tiêu quanchíHÃY HOÀN THÀNH BẢNG TRÊNChânVây Cánh TayChi trước Chi trước Chi trước Chi trước Cầm nắm, linh hoạtBơi Di chuyển, bắt mồiBay lượnBài 24: CÁC BẰNG CHỨNG TIẾN HÓAThế nào là cơ quan tương đồng? Cho ví dụ minh họa.Cơ quan tương đồng: là những cơ quan nằm ở những vị trí tương ứng trên cơ thể, có cùng nguồn gốc trong quá trình phát triển phôi nên có kiểu cấu tạo giống nhau. Cơ quan tương đồng phản ánh sự tiến hóa phân li.Bài 24: CÁC BẰNG CHỨNG TIẾN HÓATuyến nọc độcTuyến nước bọt Cơ quan tương đồngMỘT SỐ VÍ DỤ VỀ CƠ QUAN TƯƠNG ĐỒNGBài 24: CÁC BẰNG CHỨNG TIẾN HÓAMỘT SỐ VÍ DỤ VỀ CƠ QUAN TƯƠNG ĐỒNGTUA CUỐN ĐẬU HÀ LANLà biến dạng của láCơ quan tương đồngGAI XƯƠNG RỒNGBài 24: CÁC BẰNG CHỨNG TIẾN HÓACơ quan ở động vậtCơ quan tương ứng ở ngườiThế nào là cơ quan thoái hóa?Xương cụt ở ngườiKhôngKhôngKhôngĐuôi của động vậtTiêu hóaBảo vệ mắtThăng bằng	Hình 20.2 Cơ quan tương tự• Cơ quan thoái hóa: là cơ quan phát triển không đầy đủ ở cơ thể trưởng thành. Do điều kiện sống của loài đã thay đổi, các cơ quan này mất dần chức năng ban đầu, tiêu giảm dần và hiện chỉ để lại một vài vết tích xưa kia của chúng.+ Nếu các cơ quan thoái hóa lại phát triển và biểu hiện ở một vài cá thể thì gọi đó là hiện tượng lại tổ; cơ quan thoái hóa thực chất là cơ quan tương đồng.Hiện tượng lại tổ ở người MỘT SỐ HÌNH ẢNH VỀ CON NGƯỜIHiện tượng lại tổ ở người MỘT SỐ HÌNH ẢNH VỀ CON NGƯỜIBài 24: CÁC BẰNG CHỨNG TIẾN HÓACủ hoàng tinh và củ khoai langNguồn gốcChức năngCủ hoàng tinhThânDự trữ tinh bộtCủ khoai langRễDự trữ tinh bộtMột số ví dụ về cơ quan tương tựBài 24: CÁC BẰNG CHỨNG TIẾN HÓACánh bướm và cánh dơiNguồn gốcChức năngCánh bướmChi trước của bò sátBay lượnCánh dơiMặt lưng của phần ngực ở côn trùngBay lượnNguồn gốcChức năngGai xương rồngLáBảo vệGai hoa hồngBiểu bì thânBảo vệGai xương rồng và gai hoa hồng• Cơ quan tương tự: là những cơ quan khác nhau về nguồn gốc nhưng đảm nhiệm những chức phận giống nhau nên có kiểu hình thái tương tự. Cơ quan tương tự phản ánh sự tiến hóa đồng quy.II. Bằng chứng tế bào học và sinh học phân tử1. Bằng chứng tế bào học- Mọi sinh vật đều được cấu tạo từ tế bào, các tế bào đều được sinh ra từ các tế bào sống trước đó. Tế bào là đơn vị tổ chức cơ bản của cơ thể sống.- Tế bào nhân sơ và tế bào nhân chuẩn đều có các thành phần cơ bản: màng sinh chất, tế bào chất và nhân (hoặc vùng nhân).-Mọi tế bào đều được sinh ra từ tế bào sống trước đó, các hình thức sinh sản và lớn lên của cơ thể đều liên quan đến sự phân bào (đây là phương thức sinh sản của tế bào). Phản ánh nguồn gốc chung của sinh giới.2.Bằng chứng sinh học phân tử:-Dựa trên sự tương đồng về cấu tạo, chức năng của ADN, prôtêin, mã di truyền,... cho thấy các loài trên Trái Đất đều có tổ tiên chung. Các loài càng có quan hệ họ hàng gần thì trình tự và tỉ lệ các axit amin và các nuclêôtit càng giống nhau và ngược lại.(Câu 1 - SGK trang 107): Tại sao để xác định mối quan hệ họ hàng giữa các loài về đặc điểm hình thái thì người ta lại hay sử dụng các cơ quan thoái hóa?Hướng dẫn giảiĐể xác định mối quan hệ họ hàng giữa các loài về đặc điểm hình thái thì người ta lại hay sử dụng các cơ quan thoái hóa vì cơ quan thoái hóa không còn chức năng hoặc chức năng đã bị tiêu giảm nên không được chọn lọc tự nhiên giữ lại; chúng được giữ lại ở các loài chỉ là do thừa hưởng gen từ tổ tiên.(Câu 2 - SGK trang 107): Hãy tìm một số bằng chứng sinh học phân tử để chứng minh mọi sinh vật trên Trái Đất đều có chung một nguồn gốc?Hướng dẫn giải-Mọi sinh vật đều có chung vật chất di truyền là ADN trừ một số loại virut, ADN của các loài đều được cấu tạo từ 4 loại nuclêôtit; chúng đều có chức năng mang, truyền đạt thông tin di truyền.- Các loài sinh vật hiện nay đều có chung bộ mã di truyền và có chung cơ chế phiên mã, dịch mã.-ADN ở các loài sinh vật có sự khác nhau về thành phần, số lượng và trình tự sắp xếp các nuclêôtit. Sự khác nhau này nhiều hay ít phụ thuộc vào mối quan hệ họ hàng giữa các loài.- Ở các loài sinh vật, prôtêin đều được cấu trúc từ 20 loại axit amin khác nhau. (Câu 4 - SGK trang 107): Vì sao những cơ quan thoái hóa không còn giữ chức năng gì lại vẫn được di truyền từ đời này sang đời khác mà không bị chọn lọc tự nhiên loại bỏ?Hướng dẫn giảiCác gen quy định các cơ quan thoái hóa không bị chọn lọc tự nhiên đào thải vì những cơ quan thoái hóa thường không gây hại gì cho cơ thể sinh vật. Những gen này chỉ có thể bị loại khỏi quần thể bởi các yếu tố ngẫu nhiên vì thế cần có thời gian tiến hóa đủ dài để các yếu tố ngẫu nhiên có thể loại bỏ các gen này.Câu 1.Khi nói về cơ quan tương đồng, nhận định nào sau đây đúng?A. Có nguồn gốc khác nhau nhưng đảm nhiệm những chức năng giống nhau, có hình dạng tương tự.B. Cùng nguồn gốc, nằm ở những vị trí tương ứng trên cơ thể, có thể thực hiện các chức năng khác nhau.C. Cùng nguồn gốc, có thể đảm nhiệm những chức năng giống nhau, cấu tạo giống nhau.D. Có nguồn gốc khác nhau, nằm ở những vị trí tương ứng trên cơ thể, có kiểu cấu tạo giống nhau.Câu 2: Bằng chứng nào sau đây không phải là bằng chứng sinh học phân tử?A. Các loài đều sử dụng mã di truyền có các đặc điểm chung.B. Cơ chế di truyền ở cấp độ phân tử về cơ bản là giống nhau.C. Các tế bào đều được sinh ra từ các tế bào sống trước đó.D. Các tế bào của các loài sinh vật đều dùng cùng 20 loại axit amin cấu tạo nên prôtêin.Câu 3: Đặc điểm nào sau đây không phải là biểu hiện chứng minh bằng chứng tiến hóa tế bào học?A. Các tế bào sinh vật hiện nay đều sử dụng chung một loại mã di truyền.B. Mọi sinh vật đều được cấu tạo từ tế bào.C. Các tế bào đều được sinh ra từ các tế bào sống trước đó.D. Tế bào là đơn vị tổ chức cơ bản của cơ thể sống.Câu 4: Những ví dụ nào sau đây biểu hiện của cơ quan tương đồng?I. Cánh dơi và cánh côn trùng.II. Vây ngực của cá voi và cánh dơi.III. Mang cá và mang tôm.	IV. Chi trước của thú và tay người.V. Chân chuột chũi và chân dế chũi.	A. I và II. 	 B. III và IV. 	 C. I và V. 	 D. II và IV.Hiện tượng lại tổ ở người MỘT SỐ HÌNH ẢNH VỀ CON NGƯỜI