Bài giảng môn Ngữ văn Lớp 12 - Văn bản: Rừng xà nu - Tác giả: Nguyễn Trung Thành

Những hình ảnh trên gợi nhớ về vùng quê nào trên đất nước ta ?VĂN BẢN RỪNG XÀ NU - NGUYỄN TRUNG THÀNH -I. TÌM HIỂU CHUNGa) Cuộc đời: Tên khai sinh: Nguyễn Văn Báu, sinh năm 1932, quê: Thăng Bình, Quảng Nam.1. TÁC GIẢ NGUYỄN TRUNG THÀNHI. TÌM HIỂU CHUNG1. TÁC GIẢ NGUYỄN TRUNG THÀNH* Là nhà văn quân đội, có duyên, gắn bó và viết hay nhất về mảnh đất Tây Nguyên hùng vĩ:- Năm 1950: Nhập ngũ, chiến đấu tại chiến trường Tây Nguyên (1950 - 1954), làm phóng viên báo Quân đội nhân dân, sáng tác văn học với bút danh Nguyên Ngọc.- Năm 1954: tập kết ra Bắc. - Năm 1962: Tình nguyện trở về chiến trường miền Nam, hoạt động chủ yếu ở Quảng Nam và Tây Nguyên; viết văn với bút danh Nguyễn Trung Thành.- Sau năm 1975: có nhiều hoạt động thúc đẩy công cuộc đổi mới nước nhà.1. TÁC GIẢ NGUYỄN TRUNG THÀNHb) Sự nghiệp: Tiểu thuyết Đất nước đứng lên (1955) Rẻo cao (1961) Trên quê hương những anh hùng Điện Ngọc (1969) Đất Quảng ( 1971-1974) 1. TÁC GIẢ NGUYỄN TRUNG THÀNHc) Đặc điểm phong cách nghệ thuật:- Tác phẩm đề cập đến những vấn đề hệ trọng của dân tộc với cái nhìn lịch sử và quan điểm cộng đồng. Nhân vật chính là những con người anh hùng kết tinh phẩm chất của dân tộc. Giọng điệu: giọng sử thi trang trọng, say mê, ngợi ca.a)Xuất xứ:2. TÁC PHẨM RỪNG XÀ NURừng xà nu (1965) ra mắt lần đầu tiên trên tạp chí Văn nghệ Quân giải phóng Trung Trung Bộ số 2/1965, sau đó được in trong tập “Trên quê hương những anh hùng Điện Ngọc”.2. TÁC PHẨM RỪNG XÀ NUb) Hoàn cảnh sáng tác* Bối cảnh lịch sử:- Rừng xà nu được viết vào đúng thời điểm cả nước đang sôi sục đánh Mĩ, được hoàn thành ở khu căn cứ chiến trường miền Trung Trung Bộ. - Mặc dù Rừng xà nu viết về sự kiện nổi dậy của buôn làng Tây Nguyên trong thời kì Đồng Khởi trước 1960, nhưng chủ đề tư tưởng tác phẩm vẫn có quan hệ mật thiết với tình hình thời sự của cuộc kháng chiến lúc tác phẩm ra đời. * Về con người Tây Nguyên anh hùng trong đời thực, trong cuộc chiến đấu của dân tộc:- Nhân vật trong tác phẩm có nguyên mẫu từ cuộc đời thực:Cụ Mết: già làng, người lãnh đạo làng kháng chiến Xốp Dùi, Bắc Kon Tum.Tnú - anh Đề: người làng Xê-đăng, cùng 10 trai làng dùng dao rựa tiêu diệt 1 tiểu đội lính Diệm Dít: cô gái người Dẻ, tác giả gặp trong một Đại hội thi đua* Tháng 5/ 1962, Nguyễn Trung Thành hành quân cùng Nguyễn Thi từ miền Bắc vào Nam. Điểm chia tay để mỗi người về chiến trường của mình là khu rừng bát ngát phía tây Thừa Thiên Huế - một khu rừng xà nu tít tắp tận chân trời “Tôi yêu say mê cây xà nu từ đó”...c) Thể loại: Truyện ngắn d) Bố cục:3 phầnP1. Từ đầu→tới chân trời: rừng xà nu bạt ngàn trong “tầm đại bác”, che chở cho dân làng Xô Man.P2. Tiếp theo →khắp rừng: Tnú về thăm làng, cụ Mết kể về Tnú và cái đêm khởi nghĩa.P3. Còn lại: cụ Mết và Dít tiễn Tnú trở lại đơn vị, giữa cánh rừng xà nu bạt ngàn.- Rừng xà nu- hình tượng mở đầu và kết thúc.- Tnú nghỉ phép về thăm làng.- Cụ Mết kể cho dân làng nghe về cuộc đời Tnú và lịch sử làng Xô Man từ những năm đau thương đến đồng khởi nổi dậy.e) Tóm tắte) Tóm tắtHình ảnh rừng xà nu đau thương và bất diệtBUỔI CHIỀU Tnú được về thăm làng sau 3 năm đi lực lượng Giải phóng quân(Tác giả kể) ĐÊM HỌP LÀNG TẠI NHÀ CỤ MẾTCụ Mết kể cho dân làng nghe về cuộc đời Tnú và cuộc đồng khởi của dân làng Xô man:+ Tnú làm liên lạc cho anh Quyết+ Tnú bị bắt, bị tù ba năm rồi vượt ngục trở về làng chuẩn bị kháng chiến.+ Tnú lấy Mai. Mai và con bị giặc tra tấn đến chết- Tnú xông ra cứu vợ con và bị giặc bắt, bị đốt cháy mười đầu ngón tay- Cụ Mết chỉ huy dân làng giết giặc, cứu Tnú.+ Tnú tham gia Giải phóng quânSÁNG HÔM SAU: Tnú trở lại đơn vị. Cụ Mết, Dít tiễn anh. Những đồi xà nu nối tiếp chạy đến tận chân trời ( Tác giả kể)g) Ý nghĩa nhan đề RỪNG XÀ NURừng xà nu giàu sức khái quát, gợi mở: Gợi vẻ đẹp hùng tráng, man dại của núi rừng Tây Nguyên, của thiên nhiên đất nước. Ca ngợi vẻ đẹp của con người Tây Nguyên bất khuất, kiên cường. Thể hiện vẻ đẹp sử thi của tác phẩm. Mang cả ý nghĩa thực và ý nghĩa biểu tượng.Đặc điểm sinh tháiXà nu: tên gọi khác của thông ba lá Loại cây thân gỗ, họ thông, mọc thành rừng ở Tây Nguyên.- Cây xà nu có dáng mọc thẳng, tán lá vươn cao, thân cây vạm vỡ, có sức sống mãnh liệt. “ loại cây hùng vĩ và cao thượng, man dại và trong sạch, cây cao vút, vạm vỡ, ứa nhựa, tán lá vừa thanh nhã vừa rắn rỏi” ( Nguyên Ngọc- Về một truyện ngắn- Rừng xà nu )Hình ảnh cây xà nuII. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN1. HÌNH TƯỢNG RỪNG XÀ NUVị trí của cây xà nu- rừng xà nu trong tác phẩmNhan đề truyệnMở đầu: “ những đồi xà nu nối tiếp tới chân trời”Thân truyện: hương, nhựa, lửa, khói xà nu,... Kết thúc truyện: “ những rừng xà nu nối tiếp chạy tới chân trời”Nghệ thuật : Thủ pháp trùng điệp, tạo kết cấu đầu cuối tương ứng, không khí sử thi.-> Giữ vị trí trọng yếu của tác phẩm, là điểm nhấn tạo nên sự âm vang, gây ấn tượng mạnh mẽ.II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN1. HÌNH TƯỢNG RỪNG XÀ NUb) Ý nghĩa hình tượng rừng xà nu* Nghĩa thực:- Hiện hữu trong đời sống sinh hoạt của người dân làng Xô Man: Lửa, khói, hương, nhựa, dầu, bóng xà nu...- Tham gia vào các sự kiện trọng đại của buôn làng: Đống lửa xà nu cháy trong đêm Tnú bị giặc cuốn giẻ tẩm dầu xà nu đốt mười đầu ngón tay; lửa trên ngọn đuốc cụ Mết dẫn thanh niên đi lấy vũ khí tiêu diệt mười tên giặc; lửa cháy trong đêm đón Tnú đi lực lượng về...- Đi vào trong suy nghĩ, tiềm thức người dân: Cụ Mết nói “không gì mạnh bằng cây xà nu đất ta”; Tnú liên tưởng “ ngực cụ Mết căng như một cây xà nu lớn”- Gắn bó với nhân vật Tnú: xông bảng nứa học chữ; Mai đón Tnú trong không gian bạt ngàn của rừng xà nu; đón và chia tay Tnú khi đi Cách mạng đều là cánh rừng xà nu...-> Cây xà nu- rừng xà nu trở thành hình tượng đẹp xuyên suốt tác phẩm, đi sâu vào cuộc sống người dân các buôn làng Tây Nguyên cả về mặt vật chất lẫn tinh thần, tình cảm.	II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN1. HÌNH TƯỢNG RỪNG XÀ NUTHẢO LUẬN NHÓM (2 phút)(Làm vào phiếu học tập)Nhóm 1, 3: Tìm những hình ảnh, từ ngữ, câu văn nói lên sự đau thương của rừng xà nu? Qua đó thể hiện nỗi đau nào của người dân làng Xô Man?Nhóm 2; 4: Tìm những hình ảnh, từ ngữ, câu văn nói lên sức sống bất diệt của rừng xà nu? Thể hiện cho phẩm chất nào của người dân làng Xô Man?1. HÌNH TƯỢNG RỪNG XÀ NU* Nghĩa biểu tượng:- Đau thương, mất mát:+ “Làng ở trong tầm đại bác của đồn giặc” tư thế đối địch giữa sự sống và cái chết, sinh tồn và hủy diệt bối cảnh lịch sử của cả dân tộc.+ Hầu hết đạn đại bác đều rơi vào ngọn đồi xà nu.+ Hàng vạn cây không cây nào không bị thương...+ Có những cây bị chặt đứt ngang nửa thân mình, nhựa ứa ra, đen và đặc quyện thành từng cục máu lớn + Có những cây con mới lớn bị đại bác chặt đứt làm đôi, vết thương cứ loét mãi ra, năm mười hôm thì chết... Làng Xô Man đẫm máu và nước mắt+ Bao người bị bắt, bị giết hại dã man: anh Xút bị treo cổ, bà Nhan, mẹ con Mai bị đánh chết, Tnú bị bắt, bị tra tấn đốt mười đầu ngón tay- > Tố cáo tội ác của kẻ thù.1. HÌNH TƯỢNG RỪNG XÀ NU+ Nghệ thuật: Lối quan sát, miêu tả từ xa đến gần, từ khái quát đến cụ thể, phép tu từ nhân hóa, so sánh. Gợi tả sinh động nỗi đau của rừng xà nu trong sự chiếu ứng với sự đau thương của dân làng Xô Man dưới sự tàn phá, hủy diệt dã man của kẻ thù. * Nghĩa biểu tượng:Đau thương, mất mátSức sống bất diệt:+ Là loài cây sinh sôi nảy nở rất khỏe, đạn đại bác không giết nổi chúng, chúng ưỡn tấm ngực lớn ra che chở cho dân làng.+ Cạnh một cây mới ngã gục đã có bốn năm cây con mọc lên như Tnú lớn lên thay anh Quyết, Dít thay Mai, bé Heng...+ Nó phóng lên rất nhanh để tiếp lấy ánh nắng.+ Nghệ thuật: Nhân hóa, động từ mạnh, diễn đạt đối lập Khát khao tự do với sức sống bền bỉ, mãnh liệt, bất khuất của dân làng Xô Man, của đồng bào Tây Nguyên và của toàn dân tộc ta. 1. HÌNH TƯỢNG RỪNG XÀ NU1. HÌNH TƯỢNG RỪNG XÀ NU* Nghĩa biểu tượng:- Đau thương, mất mát- Sức sống bất diệt- Niềm tin vào Đảng, vào Cách mạng:+ Chúng nó đã cầm súng, mình phải cầm giáo.+ Cán bộ là Đảng, Đảng còn, núi nước này còn.-> Khẳng định nhấn mạnh duy nhất để giành độc lập đó là phải hành động, phải làm vũ trang, dùng bạo lực Cách mạng chống lại bạo lực phản Cách mạng.=> Là tư tưởng cơ bản tác giả gửi gắm qua những hình tượng của tác phẩm.1. HÌNH TƯỢNG RỪNG XÀ NU Rừng xà nu là biểu tượng cho cuộc sống và phẩm chất, tinh thần cao đẹp của người Xô Man:Rừng xà nuNgười dân Xô- man- Chịu đau thương, mất mát- Ham ánh sáng và khí trời- Có sức sống mãnh liệt- Bị giết hại ( Anh Xút, bà Nhan; mẹ con Mai ) hoặc phải mang thương tật suốt đời (Tnú)- Tha thiết yêu tự do yêu cách mạng- Các thế hệ người Xô Man kế tiếp nhau đứng dậy chiến đấu giành lấy sự sống, tự do.- Niềm tin theo Đảng: Đảng còn, núi nước này còn. BÀI TẬP CỦNG CỐ“Trong rừng ít có loại cây sinh sôi nảy nở khỏe như vậy. Cạnh một cây xà nu mới ngã gục đã có bốn năm cây con khác mọc lên, ngọn xanh rờn, hình nhọn mũi tên lao thẳng bầu trời. Cũng ít có loại cây ham ánh sáng mặt trời đến thế. Nó phóng lên rất nhanh để tiếp lấy ánh nắng, thứ ánh nắng trong rừng rọi từ trên cao xuống từng luồng lớn thẳng tắp, lóng lánh vô số hạt bụi vàng từ nhựa cây bay ra thơm mỡ màng” ..Chỉ ra phương thức biểu đạt của đoạn văn?Nêu cảm nhận về chi tiết “cạnh một cây xà nu mới ngã gục đã có bốn năm cây con bầu trời”?Từ cảm nhận sức sống mãnh liệt của xà nu, nêu bài học liên hệ cho tuổi trẻ hiện nay? Phương thức miêu tả Cảm nhận: -Thể hiện sức sống mãnh liệt của cây, biểu tượng cho vẻ đẹp kiên cường quật khởi của con người. - Nghệ thuật: tương phản Bài học liên hệ:- Sống có hoài bão- Nâng cao ý thức bảo vệ vẻ đẹp của thiên nhiên đất nước.- Lên án hành động hủy diệt môi trường.HƯỚNG DẪN HỌC TẬP Ở NHÀ- Bài học cần nhớ được: + Cốt truyện và cách tổ chức bố cục tác phẩm. + Ý nghĩa, hình tượng Rừng xà nu.- Học bài cũ, tìm đọc trọn vẹn tác phẩm.- Soạn tác phẩm : Rừng xà nu –Nguyễn Trung Thành theo hệ thống câu hỏi phần hướng dẫn học bài tiết 2.Chân thành cảm ơn thầy cô và tập thể lớp!!!