Bài giảng môn Ngữ văn Lớp 12 - Tuần 7: Đọc văn Tây Tiến - Tác giả: Quang Dũng

TÂY TIẾN Quang Dũng Đọc vănTÂY TIẾN1.Tác giảI – TÌM HIỂU CHUNGNhà thơ Quang DũngMột bức kí họa của Quang DũngTÂY TIẾNI – TÌM HIỂU CHUNG1.Tác giảTên thật : Bùi Đình Diệm (1921 – 1988). - Quê: Phượng Trì - Đan Phượng – Hà Tây (Hà Nội)- Cuộc đời : + Là người đa tài: Làm thơ, viết văn, vẽ tranh + Được biết nhiều với tư cách là nhà thơ.+ Phong cách sáng tác: vừa hồn nhiên vừa tinh tế, lãng mạn và hào hoa. Sáng tác chính: + Mây đầu ô (1968)+ Thơ văn Quang Dũng (1988)I – Tìm hiểu chung1. Tác giảTÂY TIẾNI – TÌM HIỂU CHUNG2. . Tác phẩma. Hoàn cảnh sáng tác:- Trích tác phẩm “Mây đầu ô”. Viết vào năm 1948 ở Phù Lưu Chanh (Hà Tây)- Khi nhà thơ chuyển đơn vị khác và nhớ về đoàn binh Tây TiếnI – Tìm hiểu chung1. Tác giả2. Tác phẩmTÂY TIẾNI – TÌM HIỂU CHUNG2. Tác phẩmb. Đặc điểm của đoàn binh Tây Tiến- Thời gian thành lập:Năm 1947, Quang Dũng cũng là lính Tây Tiến- Nhiệm vụ:Phối hợp với bộ đội Lào bảo vệ biên giới Việt – Lào.- Địa bàn hoạt động:Đồi núi Tây Bắc Việt Nam và Thượng Lào.- Thành phần:Chủ yếu là học sinh, sinh viên- Điều kiện sống:- Tinh thần:Gian khổ, thiếu thốn Hào hùng, lãng mạn – lạc quan, yêu đời.Hãy cho biết vài nét về đoàn binh Tây Tiến?I – Tìm hiểu chung1. Tác giả2. Tác phẩmBINH ĐOÀN TÂY TIẾNCựu chiến binh Tây TiếnI – TÌM HIỂU CHUNG2. Tác phẩmc. Bố cục:- Phần 1: 14 câu đầu: Hình ảnh đoàn quân Tây Tiến hiện lên giữa khung cảnh thiên nhiên miền Tây hoang sơ,dữ dội. - Phần 2: 8 câu tiếp: Kỉ niệm về tình quân dân- Phần 3: Chân dung người lính Tây Tiến- Phần 4: Lời hẹn ước4 phầnd. Nhan đề: Nhớ Tây Tiến  Tây TiếnGiới thiệu được cảm xúc chủ đạo của bài thơNgắn gọn, mạnh mẽ.Không lộ cảm xúc bài thơ1. Đoạn 1 : Hình ảnh đoàn quân Tây Tiến hiện lên giữa khung cảnh thiên nhiên miền Tây hoang sơ,dữ dội. a. Hai câu đầu:Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi! Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi!- Hình ảnh :Sông Mã, Tây Tiến, rừng núi- Cảm xúc : Nhớ- Nghệ thuật :+ Điệp từ “nhớ”+ Từ láy “chơi vơi ”+ Gieo vần “ơi”=> Đối tượng của nỗi nhớ : thiên nhiên, con người Tây Bắc; người lính Tây Tiến.=> Sắc thái nỗi nhớ : da diết, mãnh liệt, bay bổng, bao trùm cả không gian và thời gian. Nỗi nhớ là cảm xúc chủ đạo xuyên suốt bài thơII – ĐỌC HIỂU VĂN BẢN1. Đoạn 1 : Hình ảnh đoàn quân Tây Tiến hiện lên giữa khung cảnh thiên nhiên miền Tây hoang sơ,dữ dội. a. Hai câu đầu:II – ĐỌC HIỂU VĂN BẢNII – ĐỌC HIỂU VĂN BẢN1. Đoạn 1 : Hình ảnh đoàn quân Tây Tiến hiện lên giữa khung cảnh thiên nhiên miền Tây hoang sơ,dữ dội. a. Hai câu đầu:1. Hình ảnh đoàn quân Tây Tiến hiện lên giữa khung cảnh thiên nhiên miền Tây hoang sơ,dữ dội. a. Hai câu đầu: khơi gợi nỗi nhớb. Nhớ thiên nhiên Tây Bắc :Thiên nhiên Tây Bắc Hoang sơ, dữ dội, khắc nghiệtLãng mạn, thơ mộngb. Nhớ thiên nhiên Tây Bắc :Thiên nhiên Tây Bắc Hoang sơ, dữ dội, khắc nghiệtLãng mạn, thơ mộng => Nghệ thuật: sử dụng nhiều từ láy tượng hình “khúc khuỷu”, “thăm thẳm”, “heo hút” kết hợp cách phối thanh bằng trắc vừa gợi sự trúc trắc gập ghềnh,vừa gợi vẻ nhọc nhằn, vất vả, của người lính - Hình ảnh : dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm , ngàn thước lên cao ngàn thước xuống , heo hút cồn mây súng ngửi trời , thác gầm thét , cọp trêu người -> hiểm trở, hùng vĩ của thiên nhiên Tây Bắc.- Các địa danh: Sài Khao, Mường Lát, Pha Luông, ...gợi cảm giác xa xôi, hoang vắng , bí hiểm.- Hình ảnh : “Sương lấp”, “đêm hơi”, “cồn mây”, “hoa về” cảnh vật bảng lảng, mờ ảo, thơ mộng.- “Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi”Câu thơ toàn vần bằng diễn tả sự thơ mộng, trữ tình của thiên nhiên.Anh bạn dãi dầu không bước nữaGục lên súng mũ bỏ quên đờic. Nhớ hình ảnh đoàn quân:c. Nhớ hình ảnh đoàn quân:Anh bạn giãi dầu không bước nữaGục lên súng mũ, bỏ quên đời- Sự hi sinh của những người lính trên con đường hành quân gian nan, khắc nghiệt- Không bước nữa; bỏ quên đời:Nói giảm, nói tránh Tây Tiến là khúc tưởng niệm bi tráng về những người đồng đội đã hi sinh trong đó cái bi thật thẳm sâu mà cái tráng thật hào hùng. Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khóiMai Châu mùa em thơm nếp xôi+ Nắm cơm ấm tình quân dân+ Tây Bắc thiên nhiên thật dữ dội nhưng tình người thật nồng ấm Một bức tranh thiên nhiên Tây Bắc hùng vĩ dữ dội nhưng cũng rất thơ mộng trữ tình. Một chặng đường hành quân đầy gian nan hiểm nguy và cả sự hi sinh thầm lặng nhưng ta thấy vẫn toát lên sự lạc quan yêu đời của những người lính Tây Tiến. Phong cách nghệ thuật của Quang Dũng: Hiện thực mà lãng mạn.d. Nhớ con người Tây Bắc :2. Đoạn 2 :Kỉ niệm tươi đẹp về tình quân dânDoanh trại bừng lên hội đuốc hoaKìa em xiêm áo tự bao giờKhèn lên man điệu nàng e ấpNhạc về Viên Chăn xây hồn thơNgười đi Châu Mộc chiều sương ấyCó thấy hồn lau nẻo bến bờCó nhớ dáng người trên độc mộcTrôi dòng nước lũ hoa đong đưa.Kỷ niệm trong đêm liên hoanCảnh sông nước miền Tây thơ mộng2. Đoạn 2 :Kỉ niệm tươi đẹp về tình quân dân* Kỷ niệm trong đêm liên hoan:Hình ảnh :+ Ánh sáng: đuốc hoa lung linh, rực rỡ+ Âm thanh: tiếng khèn nghe réo rắt, mê say.+ Vũ điệu: man điệu nồng say, cuồng nhiệt+ Trang phục, dáng điệu: xiêm áo, e ấp+“Kìa em”: ngỡ ngàng, ngạc nhiên, mê say trước vẻ đẹp rực rỡ lạ thường của các thiếu nữ.+ Tâm hồn : “Xây hồn thơ” -> bay bổng, lâng lâng - Cảm xúc : Tất cả hòa thành một bữa tiệc âm nhạc đượm tình quân dân, những người lính đã bị cuốn hút cả hồn lẫn vía, đó là những ấn tượng đẹp, những kỷ niệm khó quên trong đời.* Cảnh sông nước miền Tây thơ mộng:- Thời gian: chiều sương.- Hình ảnh: + Hoa đong đưa + Dáng người trên độc mộc- Nghệ thuật:+ Sử dụng bút pháp gợi tả+ Kết hợp hài hòa giữa chất nhạc và chất thơ.=> Khắc họa thêm nỗi nhớ: lưu luyến, bồi hồi vẻ đẹp mơ hồ, thấp thoáng, gần xa, hư ảo trên cái nền “chiều sương ấy”.+ Từ ngữ “có thấy, có nhớ” Cái nhìn tinh tế, nét bút mềm mại, tài hoa; tình yêu mến và gắn bó sâu nặng với cảnh và người miền tây của nhà thơ Quang Dũng.3. Hình tượng người lính Tây Tiến * Vẻ đẹp độc đáo, lãng mạn:3. Hình tượng người lính Tây Tiến - Ngoại hình: “không mọc tóc”, “xanh màu lá”  gian khổ, thiếu thốn, khắc nghiệt.- Tư thế, dáng vẻ:“dữ oai hùm”, “mắt trừng” oai phong hiên ngang cả trong dáng vẻ lẫn ánh mắt.- Tâm hồn: “gửi mộng”, “đêm mơ...dáng kiều thơm” hào hoa, lãng mạn, đa tình, mộng mơ. Trong chiến đấu họ oai phong, dũng cảm bấy nhiêu thì trong đời thường họ hào hoa, lãng mạn bấy nhiêu.* Vẻ đẹp bi tráng:- Sự hi sinh anh dũng:+ “Rãi rác mồ viễn xứ”: cái chết âm thầm, xa xôi, hoang lạnh, chìm ngay vào quên lãng.+ Áo bào thay chiếu: cách nói trang trọng, thiêng liêng, là niềm an ủi cho đồng đội.- Nghệ thuật :+ Từ Hán- Việt: biên cương, viễn xứ ,áo bào, độc hành + Nói giảm “anh về đất”  tạo không khí trang trọng, trầm hùng, cổ kính. Đoạn thơ xen lẫn yếu tố bi hùng, lãng mạn tạo nên giọng thơ thật bi tráng, các anh mãi đi vào cõi bất tử vì đã quyết tử cho tổ quốc quyết sinh.4. Lời hẹn ước :-“Không hẹn ước”, “mùa xuân ấy”: -> Nhắc nhớ ý nguyện một thời của đoàn quân Tây Tiến “ Quyết tử cho tổ quốc quyết sinh”- “Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi”:-> Tình cảm gắn bó sâu nặng với miền Tây=>Tây tiến một thời và mãi.NỘI DUNG – NGHỆ THUẬT1. Nghệ thuật:- Gieo vần, thanh điệu, đối lập.- Cảm hứng lãng mạn và cảm hứng bi tráng- Giọng điệu, ngôn ngữ: trang trọng, đời thường2. Nội dung :-Bài thơ đã tái hiện được vẻ hùng vĩ, hoang dại, nguyên sơ nhưng cũng không kém phần thơ mộng của núi rừng Tây Bắc. -Hình tượng của những người lính Tây Tiến vừa mang vẻ đẹp lãng mạn, vừa mang tinh thần bi tráng.-Qua bài thơ, ta thấy tình yêu thiên nhiên, sự gắn bó máu thịt với đoàn binh Tây Tiến của tác giả Quang Dũng.III. Tổng kết:"Tây Tiến" là một trong những bài thơ hay nhất viết về người chiến sĩ cầm súng bảo vệ Tổ quốc, tiêu biểu cho thơ ca Việt Nam thời kháng chiến chống Pháp. Với bút pháp lãng mạn, với cốt cách tài hoa, phong độ hào hùng của nhà thơ - chiến sĩ, Quang Dũng đã khắc chạm vào thời gian, vào thơ ca và lòng người hình ảnh người chiến sĩ vô danh Thăng Long - Hà Nội, của dân tộc Việt Nam anh hùng. Trước linh hồn người liệt sĩ, ta thắp lên nén tâm hương, nghiêng mình với tình cảm biết ơn và kính phục nhà thơ và những chiến sĩ vinh quang trong đoàn binh Tây Tiến.“Tây Tiến biên cương mờ khói lửaQuân đi lớp lớp động cây rừngVà con người ấy, bài thơ ấyVẫn sống muôn đời cùng núi sông.” ~ Giang Nam ~