Bài giảng Vật lý 12 - Bài 28: Tia X

1 
Xương cánh tay gãy 
2 
Bằng cách nào chụp được những hình ảnh như vậy? 
3 
TIA X 
BÀI 28 
4 
I. Phát hiện tia X 
Nhà Vật Lí người Đức 
 (1845- 1923) 
 Đã tìm ra tia Rơnghen ( còn gọi là tia X). Giải thưởng Nobel 1901 
Bài 28: TIA X 
Ai là người phát hiện ra tia X? 
Wihelm Conrad Roentgen 
Khi làm thí nghiệm với ống phóng tia Catot, ông phát hiện có 1 bức xạ phát ra.Bức xạ này mắt không nhìn thấy, nhưng làm đen tấm kính ảnh được gói kín và đặt trong hộp. 
Ống phóng tia Catot 
I. Phát hiện tia X 
Bài 28: TIA X 
Thí nghiệm của Rơnghen -1895 
7 
I. Phát hiện tia X 
Bài 28: TIA X 
Bàn tay có đeo nhẫn của bà Bertha 
-Rơnghen khẳng định có bức xạ phát ra, vì chưa hiểu rõ bản chất, ông đặt là TIA X (sau này còn gọi là tia Rơnghen) 
 Kết luận: Mỗi khi một chùm tia catôt – tức một chùm electron có năng lượng lớn – đập vào một vật rắn thì vật đó phát ra tia X. 
8 
Bài 28: TIA X 
II. Cách tạo tia X 
Tia X được tạo ra bằng cách nào? 
9 
Bài 28: TIA X 
II. Cách tạo tia X 
1. Cấu tạo ống Cu – lít – giơ (Coolidge): 
Catot K 
Anot A 
Ống thủy tinh rút chân không 
Dây nung vonfram 
10 
+ 
Anốt 
TiaX 
Catốt 
- 
F 
F’ 
Nước làm nguội 
Minh họa hoạt động ống Culitgio 
Bài 28: TIA X 
II. Cách tạo tia X 
1. Cấu tạo ống Cu – lít – giơ (Coolidge) 
2. Hoạt động 
11 
Bài 28: TIA X 
III. Bản chất và tính chất của tia X 
1. Bản chất 
 Tia X là sóng điện từ có bước sóng từ 10 -11 m đến 10 -8 m 
2. Tính chất 
 a. Tính chất nổi bật và quan trọng nhất là khả năng đâm xuyên. ( Tia X có bước sóng càng ngắn thì khả năng đâm xuyên càng lớn) 
 Điều gì làm nên sự khác biệt giữa 2 bức ảnh? 
Ánh sáng nhìn thấy khi gặp vật cản có thể bị hấp thụ hoặc phản xạ. 
Tia X khi gặp vật cản có thể xuyên qua vật cản . 
12 
Tia X đi qua được các vật không trong suốt đối với ánh sáng như gỗ, giấy, các mô mềm như thịt, da.. 
13 
Đối với các mô cứng như kim loại, tia X khó xuyên qua hơn, kim loại có nguyên tử lượng càng lớn thì khó qua hơn. 
Tia X dễ dàng xuyên qua 1 tấm nhôm dày vài xentimet, nhưng không thể xuyên qua lớp chì vài milimet 
Áo chì bảo vệ khi chụp X-quang 
Bài 28: TIA X 
III. Bản chất và tính chất của tia X 
14 
Bài 28: TIA X 
III. Bản chất và tính chất của tia X 
1. Bản chất 
2. Tính chất 
a. Tính chất nổi bật và quan trọng nhất là khả năng đâm xuyên . 
b. Làm đen kính ảnh. 
c. Làm phát quang một số chất. 
d. Làm ion hóa không khí. 
e. Có tác dụng sinh lý: Hủy diệt tế bào 
-> Dùng chữa trị ung thư nông. 
-> chụp điện 
-> chiếu điện 
15 
Bài 28: TIA X 
III. Bản chất và tính chất của tia X 
1. Bản chất 
2. Tính chất 
a. Tính chất nổi bật và quan trọng nhất là khả năng đâm xuyên . 
b. Làm đen kính ảnh. 
c. Làm phát quang một số chất. 
d. Làm ion hóa không khí. 
e. Có tác dụng sinh lý: Hủy diệt tế bào 
=> Tia X có đủ các tính chất của tia tử ngoại, đó là bằng chứng về sự đồng nhất bản chất giữa 2 loại tia này. 
16 
Bài 28: TIA X 
III. Bản chất và tính chất của tia X 
3. Công dụng 
- Trong y học : chiếu điện, chụp điện, chuẩn đoán, chữa bệnh ung thư, diệt khuẩn 
Chụp X-quang chuẩn đoán bệnh 
Tìm các vật thể lạ lọt vào cơ thể 
Điều trị ung thư 
- Trong công nghiệp : Tìm khuyết tật bên trong các vật đúc bằng kim loại, tinh thể 
- Trong giao thông : Kiểm tra hành lí của các hành khách đi máy bay. 
1 hành khách có mang vũ khí: súng, dao 
- Trong PTN : nghiên cứu thành phần, cấu trúc vật rắn 
Bài 28: TIA X 
 Em hãy nêu các sóng hoặc bức xạ có bản chất là sóng điện từ? 
Sóng điện từ và sóng ánh sáng có những điểm nào giống nhau? 
 Sóng vô tuyến, tia hồng ngoại, tử ngoại, ánh sáng nhìn thấy, tia X, tia gamma 
Cùng lan truyền trong chân không với cùng 1 tốc độ c ( c = 3.10 8 m/s ) 
Đều có các tính chất truyền thẳng, khúc xạ, phản xạ, cũng gây giao thoa và nhiễu xạ. 
 Có sự đồng nhất giữa sóng điện từ và sóng ánh sáng. 
Tia gamma: 
 - Do sự phân rã hạt nhân 
 - Cùng bản chất với tia X (cũng là sóng điện từ, nhưng bước sóng ngắn hơn ( dưới 
10 -11 m), khả năng đâm xuyên mạnh hơn) 
Dựa vào đâu để phân biệt các sóng này? 
21 
Bài 28: TIA X 
Bước sóng : 
* Sóng vô tuyến : từ vài mét-> vài km 
* Tia hồng ngoại : 760nm-> vài mm 
* As nhìn thấy : 380nm -> 760nm 
* Tia tử ngoại : vài nm -> 380nm 
* Tia X : 10 -11 m -> 10 -8 m 
* Tia gamma : nhỏ hơn 10 -11 m 
22 
IV. THANG SÓNG ĐIỆN TỪ 
Sóng vô tuyến 
Tia hồng 
 ngoại 
Tia tử ngoại 
Tia gamma 
Tia X 
Máy phát vô tuyến 
Vật nóng 
Dưới 500 0 C 
Ánh sáng nhìn thấy 
Vật nóng 
trên 2000 0 C 
Tia Rơnghen 
Sự phân huỷ hạt nhân 
1 
10 2 
10 - 2 
10 - 4 
10 - 6 
10 - 8 
10 - 10 
10 - 12 
m 
 (m) 
23 
Sóng vô tuyến-> Thông tin liên lạc 
24 
Sóng viba -> Lò viba 
25 
Hồng ngoại 
Tử ngoại 
26 
Câu 1. Tia X là 
A. dòng hạt mang điện tích. B. sóng điện từ có bước sóng rất ngắn 
C. sóng điện từ có bước sóng dài. D. B ức xạ nhìn thấy được. 
TRẮC NGHIỆM 
27 
Câu 2. Tính chất nào sau đây không là tính chất chung của tia X và tia tử ngoại ? 
A. có khả năng đâm xuyên. 
B. làm ion hóa chất khí. 
C. làm phát quang một số chất. 
D. có tác dụng lên kính ảnh. 
TRẮC NGHIỆM 
28 
Câu 3. Sắp xếp Đúng thứ tự của các tia theo sự tăng dần của bước sóng trên thang sóng điện từ 
A. Tia hồng ngoại, ánh sáng nhìn thấy, tia X, tia tử ngoại. 
B. Tia tử ngoại, ánh sáng nhìn thấy, tia X, tia hồng ngoại. 
C. Tia tử ngoại, tia hồng ngoại, ánh sáng nhìn thấy, tia X. 
D. Tia X, tia tử ngoại, ánh sáng nhìn thấy, sóng vô tuyến 
TRẮC NGHIỆM 
Câu 4: Chọn câu trả lời sai ? Tia X: 
A. Làm ion hóa không khí 	 
B. C ó tác dụng mạnh lên kính ảnh	 
C. L à sóng điện từ có bước sóng dài 
D. có tần số lớn hơn tần số tia tử ngoại. 
TRẮC NGHIỆM 
Câu 5: Chọn câu trả lời sai khi nói về tia X: 
A.Tia X có khả năng Ion hóa không khí. 
B.Tia X có thể ch ữ a bệnh còi xương. 
C.Tia X có tác dụng làm phát quang nhiều chất 
D.Tia X có khả năng đâm xuyên mạnh. 
TRẮC NGHIỆM